DROOG
HOME   
UITGEVERIJ   
UTRECHT 
FONDS   
versie: 08 december 2015


Online periodiek voor droge feiten | voorpagina

KOPLAND-VERTALINGEN GEPLAGIEERD EN BEKROOND

Plagiator geeft bedrog toe en trekt 'vertalingen' terug


intro | research | plagiaat | vervolgens | case closed?

Door Bart FM Droog

Begin november 2015 maakten het dagblad The Guardian en de  Stephen Spender Trust bekend dat de Britse dichter en vertaler Allen Prowle de prestigieuze 'Stephen Spender Prize 2015 for poetry in translation' had gewonnen, voor zijn vertaling van Rutger Koplands gedicht 'Johnson Brothers Ltd'.
Daarnaast kreeg hij een eervolle vermelding voor de vertaling van 'Een koraal'. In The Guardian meldde een van de juryleden, Stephen Romer, bovendien dat alle vijf door Prowle ingestuurde Kopland-vertalingen 'superb translations' waren.1

Dit nieuws ging aanvankelijk onopgemerkt aan ons taalgebied voorbij. Totdat op 20 november een onbekende medewerker van de Britse ambassade een berichtje over deze prijs op Facebook zette, met daarbij, onder de Engelse vertaling: “© Translation: 2001, James Brockway.”2

 
James Brockway (1916-2000) was de vaste vertaler naar het Engels van Rutger Kopland (1934-2012). Brockway leidde de jonge vertaler Willem Groenewegen (1971) op. Deze nam na Brockways dood de rol van vaste Kopland-vertaler over.3
 

'Hè?', dacht de in Nederland werkende poëzievertaler Paul Evans, 'what's this?' Hij besloot de prijswinnende vertaling zorgvuldig te bekijken en kwam tot de conclusie dat de 'nieuwe' bekroonde vertaling niet zo zeer een verse vertaling uit het Nederlands was, maar simpelweg een bewerking van de bestaande Engelse versie van Brockway. Hij zag ook dat Prowle's 'eervol vermelde' vertaling eigenlijk het werk van Willem Groenewegen was.

naar boven

Research

Evans bracht Groenewegen van zijn bevindingen op de hoogte. Groenewegen bekeek de verdachte 'vertalingen' en kwam tot dezelfde conclusie als Evans. Zekerheidshalve vroeg hij meerdere andere vertalers en plagiaatspecialisten naar hun opinie en allen concludeerden: dit is plagiaat.

Wie de oorspronkelijke gedichten, de echte vertalingen en de versies van Prowle naast elkaar ziet staan, kan tot geen andere conclusie komen. Door vormgevingsbeperkingen kan dat niet op deze pagina getoond worden, maar wel elders. Zie:

Het plagiaat van de Kopland-vertalingen, case 1

Prowle heeft in de bestaande vertaling met wat woorden geschoven en hier en daar synoniemen gezocht. Hij heeft bovendien kleine foutjes in de oorspronkelijke vertalingen overgenomen en extra fouten ingebracht.

naar boven

Plagiaatindicatoren

John Irons, professioneel poëzievertaler en plagiaatspecialist, heeft een van de gewraakte teksten nauwkeurig onderzocht en merkte daarbij op dat er inzake gedichtenvertalingen een aantal indicatoren bestaat dat wijst op mogelijk plagiaat:

   • a high percentage of identical strings of words
   • the copying of unexpected words or expressions

Hij geeft aan dat plagiatoren vaak het plagiaat pogen te maskeren door te schuiven met woorden/woordgroepen en middels het gebruik van synoniemen. Al deze kenmerken komen voor in de 'vertalingen' van Prowle. Het complete rapport van John Irons staat online, op:

John Irons. Translations of EEN KORAAL by Rutger Kopland into English. A comparison of versions by Brockway/Groenewegen and Prowle. Droog, 08-12-2015.

Maar – zo sputterden enkele literatoren – is het niet logisch dat de ene goede vertaling van een gedicht altijd als twee druppels water op een andere goede vertaling zal lijken? Nee – simpelweg omdat elke vertaler zijn/haar eigen stijl heeft en vrijwel elk woord en elke uitdrukking op meerdere manieren vertaald kan worden, wat met zich meebrengt dat alle onafhankelijk van elkaar gemaakte vertalingen sterk zullen verschillen. Ook dat is in één oogopslag te zien, als je een origineel gedicht en de verschillende bona fide vertalingen naast elkaar bekijkt. Door vormgevings-beperkingen kan dat niet op deze pagina getoond worden, maar wel elders. Zie:

Het plagiaat van de Kopland-vertalingen: how translations differ

naar boven

Meer aanwijzingen

Daarnaast waren er nog andere aanwijzingen dat Allen Prowle plagiaat had gepleegd. Zo stuurde hij vijf 'vertalingen' in. 'Johnston Brothers Limited' en 'Een koraal' én – valt te deduceren uit opmerkingen in The Guardian en uit Allen Prowle's commentaar4 bij de bekroonde gedichten - 'Winter van Breughel', 'Tijd' en 'I Cavalli di Leonardo'. Nu bestaat Rutger Koplands dichtoeuvre uit circa 500 gedichten. Waarom koos Prowle uitgerekend voor deze vijf? Het antwoord is simpel: van deze vijf bestaan Engelse vertalingen, en alle vijf vertalingen staan al geruime tijd online. Allen Prowle hoefde ze dus niet eens over te tikken, copy & paste volstond.

Maar de doorslaggevende aanwijzing was het gegeven dat meneer Prowle het Nederlands niet machtig is. Hij is geschoold in Romaanse talen en heeft vóór zijn recente Kopland-'vertalingen' geen eerdere vertalingen uit het Deens, Duits, Fries, IJslands, Nederlands, Noors, Saksisch, Zweeds of uit andere Germaanse talen gepubliceerd.5

naar boven


Wat is plagiaat?



Bron afbeelding: Dreamstime.com

Voor wie het niet weet: plagiaat oftewel het zonder toestemming en/of duidelijke bronvermelding andermans werk onder eigen naam in omloop brengen, is een misdrijf. In zowel Nederland als in het Verenigd Koninkrijk staat er – in het geval van werk waar nog rechten op zitten – maximaal twee jaar gevangenisstraf en een geldboete van maximaal 50.000 pond / 81.000 euro op. Zie voor de juridische details: 'Plagiarism is a crime.'

naar boven


Vervolgens

Nadat dit allemaal onderzocht was nam een van de bestolenen, Willem Groenewegen, contact op met de Stephen Spender Trust, een van de organisaties achter de Stephen Spender Prize. In eerste instantie nam deze organisatie de letterdief in bescherming. Tot gisteren, toen ze een opmerkelijke schuldbekentenis van Allen Prowle doorstuurden:

 
“Mr Prowle found Brockway's translation in the Harvill Press edition of Kopland's work entitled 'Memories of the Unknown', published in 2001 and Groenewegen's translation in the online archive of the Poetry International foundation in Rotterdam. While Mr Prowle admits to have based his own versions on these translations, he did not mean to infringe any copyrights involved.”6
 

Vandaag volgde daarop het bericht dat Prowle zijn 'vertalingen' heeft ingetrokken en het prijsgeld, 1000 pond, zal schenken aan een goed doel. Of deze op heterdaad betrapte letterdief en leugenaar dat laatste daadwerkelijk gaat doen is natuurlijk zeer de vraag.

Op de site van de Stephen Spender Trust is Allen Prowle inmiddels uit de lijst van winnaars geschrapt – al komen lofzangen op zijn vertalingen nog steeds voor in de juryrapporten en in het e-book met winnende gedichten: http://www.stephen-spender.org/_downloads_general/
Stephen_Spender_Prize_2015.pdf

naar boven

Case closed – of toch niet?

Wat betreft Allen Prowle is het doek gevallen: hij is een plagiator en blijkt daarmee een zeer domme, kortzichtige man. In vroeger dagen kon je op poëziegebied nog wel enige jaren wegkomen met plagiaat (denk aan P.N. van Eyck en 'De tuinman en de Dood'), maar dankzij internet komt tegenwoordig vrijwel elk plagiaat binnen enkele weken aan het licht.

Maar wat betreft de Stephen Spender Prize en andere Britse poëzie(vertaal)prijzen is dit allesbehalve 'einde verhaal'. De afgelopen jaren is de Britse poëziewereld opgeschrikt door meerdere plagiaataffaires in het prijzencircus. Die de Britten over zichzelf afroepen door jury's samen te stellen waarin mensen zitten die niet gehinderd worden door enige ter zake doende kennis.

Zo bestond de jury van de Stephen Spender Prize uit Josephine Balmer, Katie Gramich, WN Herbert en Stephen Romer. Ze noemen zichzelf vertalers, geleerden en bovenal dichters – maar geen van hen is het Nederlands machtig – en geen van hen bezit ook maar enige kennis van de Nederlandstalige poëzie of poëten. Dat blijkt uit hun opmerkingen over én de 'vertalingen' van Prowle én Rutger Kopland.7

naar boven

Josephine Balmer: “Our overall winner, Allen Prowle, presented five consummately accomplished translations of perhaps lesser-known Dutch poet Rutger Kopland, any of which could have won, although in the end we settled on the poignant 'Johnson Brothers Ltd'.”

Katie Grimich: “Many of the winning and commended entries are translations of works by contemporary poets I had not previously read, notably Rutger Kopland.”

WN Herbert: “I hardly knew of Rutger Kopland. But, as with last year, I felt that the winner was self-evident, and that any of these poems could have been it. In fact, 'Johnson Brothers Ltd' brings together almost all the elements admired above: an intense elegiac grasp of terrible change almost as an artefact positioned in time, revisited emotionally in the same way as a poem is re-read. I highly commend Allen Prowle's ability to make this just as much of a revelation in English.”

Stephen Romer: “Allen Prowle's versions of contemporary Dutch poet Rutger Kopland, whose wry and moving work delighted us. Of the five translations submitted, three were potential competition winners. 'Johnson Brothers Ltd', a moving memory of the poet's father, emerged as our favourite. Kopland deserves to be better known outside his native Holland, and if the prize draws attention to his work so much the better.”

Het meest opmerkelijke aan deze uitlatingen is dat zowel WN Herbert als Stephen Romer zelf met biografieën en gedichten vertegenwoordigd zijn op het Poetry International Web (PIW)– en laat dat nu precies de site zijn waar Allen Prowle de Koplandvertalingen van gestolen heeft en waar in overvloed Engelstalige informatie over Rutger Kopland te vinden is – informatie en vertalingen die deze juryleden kennelijk niet gecheckt hebben.

Zie: PIW – WN Herbert; PIW – Stephen Romer; PIW – Rutger Kopland

Zolang men in het Verenigd Koninkrijk bij literaire prijzen poëzie-vertalingen laat beoordelen door dit slag volstrekt incapabele juryleden, blijft het vragen om moeilijkheden.

naar boven

Ernstige beoordelingsfouten

Maar dat is niet het enige: zowel de Stephen Spender Trust als The Guardian hebben ernstige beoordelingsfouten gemaakt rond deze prijs. Natuurlijk ligt de schuld in de eerste plaats bij Allen Prowle, de plagiator. Maar door deze aanvankelijk in bescherming te nemen en nu simpelweg zijn naam uit het lijstje van prijswinnaars te schrappen en de gewraakte teksten geruisloos te verwijderen, zonder een duidelijke publieke verklaring over het gebeurde te geven, wekken deze organisaties de verdenking op dat het hen enkel om de eigen reputaties gaat. En dat is is zeer te betreuren, want daardoor wordt het onderliggende probleem benoemd noch aangepakt, waarmee de kiem gelegd is voor de volgende plagiaataffaire.

Aan de Stephen Spender Trust is in verband met dit artikel een aantal vragen voorgelegd, voor alle zekerheid in het Engels. Vragen die deze organisatie helaas verkoos niet te beantwoorden.

© Bart FM Droog, 2015


Met dank aan Paul Evans (Amsterdam), Willem Groenewegen (Assen), Mr. E.P. Groot (Groot & Schoo Advocaten, Groningen), Menno Hartman (Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam) en John Irons (Odense, Denemarken).

naar boven


Noten

1 Stephen Romer. 'Stephen Spender prize – a judges's perspective'. The Guardian, 07-11-2015. http://www.theguardian.com/books/booksblog/2015/nov/07/stephen-spender-prize-judges-perspective
2 Op 20 november 2015, 1.36 pm geplaatst op https://www.facebook.com/dutchembassyUK/ ; naderhand verwijderd. Kopie van het bericht werd geplaatst op https://www.facebook.com/Boekvertalers/, op 20 november 2015, 1.46 pm.
3 Zie:
David Perman. 'Obituary James Brockway'. The Guardian, 02-01-2001.
http://www.theguardian.com/news/2001/jan/02/guardianobituaries1
Peter Swanborn. 'Vertaler james Brockway (84) overleden.' De Volkskrant, 18-12-2000.
http://www.volkskrant.nl/archief/vertaler-james-brockway-84-overleden~a563949/
4 Allen Prowle's commentaries. Aanvankelijk op de Stephen Spender Trust-site gepubliceerd, november 2015, op 8 december verwijderd; kopieën opgeslagen op:
http://www.bartfmdroog.com/droog/kopland_breed.html#apc
5 Allen Prowle (ook wel: Allen D. Prowle) uit Healing, Grimsby, werd ca. 1942 geboren. Op de middelbare school kreeg hij op talengebied les in het Engels, Frans en Latijn. In 1958 volgde hij een curcus aan de Universiteit van Caen. Hij studeerde van 1959-1964 Frans aan de Universiteit van Sheffield en was daarna eerst als leerkracht Frans werkzaam bij diverse Engelse middelbare scholen en later bij universiteiten, tot zijn pensionering in 2007. In zijn vrije tijd vertaalde hij gedichten uit het Frans, Italiaans en Spaans. Van hem zijn van vóór zijn Kopland-'vertalingen' geen vertalingen uit Germaanse talen bekend.
Bron: Allen Prowle, autobiografie, circa 2010. Site Aberdare Boys Grammar school, 2015.
http://www.abgs.org.uk/FormerPupils/AllenProwle/ap.htm

6 De bron die dit aan ons doorstuurde was niet Willem Groenewegen.
7 Jo Balmer, Katie Gramich, WN Herbert, Stephen Romer. 'Judges'comments'. Stephen Spender Trust-site, november 2015.
http://www.stephen-spender.org/2015_prize/
2015_judges_comments.html

naar boven