versie: 01 januari 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad


Pol Pot

'Vertalingen' | bronnen

Door Jaap van den Born & Bart FM Droog, 2017

---

Pol Pot (pseudoniem van Saloth Sar, 19 mei 1925 - 15 april 1998) was een vreselijk dictator. Onder zijn Rode Khmerbewind werden in de jaren 1975-1979 bijna twee miljoen Cambodjanen over de kling gejaagd. Maar dat hij ook dichter was, zoals de Nederlandse auteur Paul Damen in zijn boek Bloemen van het kwaad (2016) beweert, dat is zeer onwaarschijnlijk.

Serieuze bronnen reppen met geen woord over Pol Pots dichterschap. Het enige dat daarover ergens wordt opgemerkt, is dat Pol Pot, toen hij nog Saloth Sar heette en leraar Frans was, een voorliefde had voor de poëzie van Arthur Rimbaud, Paul Verlaine en Alfred de Vigny. En dat er een gerucht rondgaat dat het volkslied van de Rode Khmer mogelijk door Pol Pot geschreven is.¹

naar boven

'Vertalingen'

Dit weerhield Damen er niet van om Pol Pot, zonder enig voorbehoud, toch tot dichter uit te roepen.

Nu is Paul Damen niet behept met enige diepgaande kennis van Cambodja, de Cambodjaanse cultuur of de Rode Khmer. Wat hij weet bestaat uit van diverse sites bijeengeplukte ditjes en datjes. Ook het Khmer, de taal die in Cambodja gesproken wordt, is hij niet machtig. Toch heeft hij maar liefst drie 'gedichten', die hij zonder enige onderbouwing aan Pol Pot toeschrijft, uit het Khmer naar het Nederlands 'vertaald'.²

Dat is vragen om problemen. Al bij de titel van de eerste door hem vertaalde tekst valt hij genadeloos door de mand. Ergens (wáár, dat vertelt hij niet) heeft hij een originele versie gevonden, en deze in een fantasieopmaak in zijn boek afgedrukt. Daarbij is een deel van de titel verloren gegaan.

Dat valt op als je de titel van de Khmer-versie van Damens eerste 'Pol Pot'-gedicht vergelijkt met de titel van de online-versies van het Rode Khmerlied. Die is bij Damen beduidend korter.

	Damens versie
	Originele versie

Hoewel de fonts verschillen, gaat het om dezelfde karakters. In Damens versie ontbreken de eerste karakters van de originele versie. De vertaling van het origineel is: 'De glorieuze 17de april' - de dag dat de Rode Khmer de Cambodjaanse Phnom Penh binnentrok.

In Damens Khmerversie staat: 'De glorieuze 15de april.'

naar boven

Hoe kan dat? Het antwoord is simpel: in Cambodja geeft men telwoorden als 'vijftien', 'zestien' en 'zeventien' weer als 'tien-vijf', 'tien-vijf-één' en 'tien-vijf-twee'. Of, chiquer, als 'vijf-tien', 'een-vijf-tien' en 'twee-vijf-tien'.

Over deze tweede manier van getallen benoemen vertelt de Cambodja-specialiste Inga Palme³: "Anyone who can count like this, will not be considered as a pure tourist and people will be impressed instead." Deze cijferweergave-in-woorden past bij de gezwollen liedtekst.

Doordat bij Damens gefröbel met het origineel de eerste karakters zijn weggevallen, staat er bij hem dus 15 in plaats van 17 april. Net als bij andere gedichten in zijn boek heeft Damen in deze tekst eigen regelafbrekingen ingebracht, op plaatsen die beslist verschillen van de eigenlijke versie. Creatief met kurk, maar dan anders.

En dan, het eigenlijke 'vertaalwerk'. Van de 17de april-tekst zijn meerdere Engelse vertalingen in omloop die allen sterk op elkaar lijken. Dat duidt erop dat het verbasteringen zijn van één Engelse vertaling.

Fragment Engelse vertaling	Fragment Damens bewerking
Hurrah, hurrah, For the glorious 17 April!  That wonderful victory had greater significance  Than the Angkor period! We are uniting  To construct a Kampuchea with a new     and better society,  Democratic, egalitarian and just.  We follow the road to firmly-based independence. We absolutely guarantee to defend our motherland,  Our fine territory, our magnificent revolution!	Hoera, hoera voor de glorieuze zeventiende april! Grandiozer en van groter belang     dan het hele Angkor-tijdperk. We zullen een nieuw Kampuchea bouwen, een stralend nieuwe samenleving, democratisch, gelijkwaardig en rechtvaardig, vastberaden op weg, vertrouwend op onze eigen krachten, vastbesloten ons moederland ten koste     van alles te verdedigen, ons mooie land, onze schitterende revolutie!

(klik hier voor de complete Engelse vertaling en Damens Nederlandse bewerking)

Damens Nederlandse vertaling lijkt verdacht veel op de Engelse vertalingen - zó sterk zelfs dat je met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kan zeggen dat hij simpelweg de Engelse vertaling naar het Nederlands heeft omgezet, , waarbij hij nog wat maoïstische termen heeft bijgevoegd, zonder zich om het Khmer te bekommeren. Dat mag, natuurlijk, als je dat maar wel meldt in je boek. Doe je dat niet, en bovendien bronvermelding achterwege laat, dan is er sprake van vertaalplagiaat.

naar boven

En dan is er nog iets geks: in deze tekst is er sprake van de opbouw van een nieuwe samenleving ná de 17de april [1975], toen een overwinning werd behaald die van grotere betekenis was dan de Angkor periode.

Maar wat schrijft Damen in de begeleidend tekst, op blz 365? "Pol Pot wilde niets anders dan met héél Cambodja terug naar eeuwen daarvoor, terug naar het 'Angkor'-tijdperk, zoals hij schrijft in zijn nationale volkslied 'De Zeventiende April'."

Tsja.

naar boven

---

Bronnen

Volkslied van de Rode Khmer; auteur onbekend; vertaler onbekend.
http://research.omicsgroup.org/index.php/Dap_Prampi_Mesa_Chokchey

David Chandler. Brother Number One.  A political Biography of Pol Pot, Boulder / Westview Press, Colo. / Oxford, 1999. XVI, 260p.

Philip Short. Pol Pot. The history of a nightmare. John Murray, London, 2004. 448p.

Eugen Sorg. Das Lächeln des Bösen. Die Weltwöche, Zürich, 2007. nr. 36 en 37, 2007.
http://www.weltwoche.ch/ausgaben/2007-36/artikel-2007-36-das-laecheln-des.html

Eugen Sorg. Das Herz der Utopie. Die Weltwöche, Zürich, 2007. nr. 37, 2007.
http://www.weltwoche.ch/ausgaben/2007_37/artikel/artikel-2007-37-das-herz-der-utopie.html

NN. Pol Pot Biography. A&E Television Networks, 2016
http://www.biography.com/people/pol-pot-9443888

NN. Khmer Rouge Page. Cambodian Information Center, 2016
http://www.cambodia.org/khmer_rouge/

Paul Damen. Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators. Samenstelling en vertaling Paul Damen. Koppernik, [Amsterdam], [2016], 517 p. 2de druk [1e druk 2016].

James A. Tyner, Mark Rhodes & Sokvisal Kimsroy. Music,
Nature, Power, and Place: An Ecomusicology of Khmer Rouge Songs, GeoHumanities, 22-06-2016. DOI: 10.1080/2373566X.2016.1183464
http://www.geog.psu.edu/sites/default/files/Khmer-Rouge-Music.pdf

Ben Paviour. Fields & Fresh Blood—The Songs of Angkar. The Cambodia Daily. 14-07-2016.
https://www.cambodiadaily.com/news/fields-fresh-blood-the-songs-of-angkar-115412/

NN. Khmer. Writing. Omniglot. The Online Encyclopedia of Writing systems & languages.2016.
http://www.omniglot.com/writing/khmer.htm

naar boven

Noten

¹ NN. "Supposedly, the Khmer Rouge and/or Pol Pot himself wrote the piece, but its status remains unknown." DBpedia, [s.a].
http://dbpedia.org/page/Dap_Prampi_Mesa_Chokchey
² Daarover zei hij, zo'n twee maand na de verschijning van zijn boek: "Maar ik heb gesmokkeld, ik had meestal wel een gedicht waarvan ik het Engels kende, zodat ik wist waar het over ging. En ik heb alles laten nakijken, braaf. Maar het was een heel gepuzzel. Ik heb er acht à tien jaar over gedaan. (...) Ik wist de context en ik wist wat ik wilde bereiken."
Paul Damen, in interview met Jeroen van Kan. VPRO Boeken, 24-04-2016. Maar dit vertelde hij pas nadat het boek verschenen was; over zijn 'gesmokkel' staat niets in het boek. En dat is toch echt de plaats waar je het moet vermelden, niet in een tv-programma achteraf.
³ Inga Palme. The numbers one through ten in Khmer language [and 11-20]. Visit Angkor. Düsseldorf, 2016.
http://www.visit-angkor.org/blog/2012/09/11/the-numbers-one-through-ten-in-khmer-language/

naar boven