versie: 10 januari 2018 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Da sitzen die Menschen in luftigen Haus

Hitler, de bezopen puber

1905 | Hitler in 1905 |

2010 | 2016 | Bronnen

Door Jaap van den Born & Bart FM Droog, 2016-2018

---

Da sitzen die Menschen in luftigen Haus

De Amerikaanse historicus John Toland presenteerde in zijn bekende Hitlerbiografie (1976)¹ onderstaand gedicht als zijnde een authentiek Hitler-vers, dat Hitler in het voorjaar van 1905 in 'a guest book' zou hebben geschreven. Vier woorden kon Toland niet ontcijferen, deze zijn aangegeven met '(...)' en '(poor?)':

(-) There the people sit in an airy house Refreshing themselves with wine and beer And eat and drink riotously (...) out then on all fours. There they climb up high mountains (...) with proud faces And tumble down in somersault fashion And cannot find their equilibrium. Then they arrive sadly at home And then are forgotten the hours Then comes (...) his wife (poor?) man And cures his wounds with a beating.

Toland vertelt meer over dit gedicht:.

"The poem was illustrated by the sketch of a smallish man being beaten with a large stick by a woman with huge breasts. The sketch and poem are remarkable coming from a boy just turned sixteen; it is equally remarkable that he could make such a bizarre entry in a guest book."

In het notenapparaat staat over deze vondst te lezen: "Poem in BA [Bundes Archiv], R43 II/957, courtesy of Dr. Eberhard Jäckel."²

naar boven

Boek vol vervalsingen

Deze Dr. Jäckel werkte, toen hij Toland op het bestaan van dit gedicht in het Bundes Archiv wees, aan het boek Hitler. Sämtliche Aufzeichnungen. 1905-1924, dat in 1980 verscheen³. In dit werk staan alle aan Hitler toegeschreven geschriften uit 1905-1924 beschreven, inclusief zestien gedichten waarvan de echtheid niet onderzocht was.⁴

In de uitgave van 1980 geeft Jäckel de datum waarop het gedicht en de tekening gemaakt zouden zijn: 30 april 1905.5 En ook geeft hij de naam en locatie van het hotel, waaruit de pagina uit het gastenboek zou stammen: Gasthaus Schoiber op de Damberg bij Steyr. Jäckel drukt ook de Duitse versie6 van het gedicht af:

(-) Da sitzen die Menschen im luftigen Haus Sich labend an Weinen und Bieren Und essen und saufen in Saus und Braus Hinaus dann auf allen vieren. Da kraxeln sie hohe Berge hinauf Sie traben mit stolzem Gesichte Und kugeln hinunter in purzelndem Lauf Und finden kein gleiches Gewichte. Und kommen sie traurig zu Hause an Und sind dann vergessen die Stunden Dann kommt sein Weib o ärmlicher Mann Und heilt ihm mit Prügeln die Wunden.

naar boven

Nu is bovenstaande gedicht een typisch voorbeeld van een naar doorzichtige vervalsing stinkend document. Want:

a. Welke hotelhouder zou een dergelijke tekening met een dergelijk gedicht in zijn gastenboek, dat een officieel document was, dat dagelijks door de politie werd gecontroleerd, laten schrijven? Zeker in het ambtelijke Oostenrijk van toen, waar documenten heilig waren, was dit ondenkbaar.
b. Hitler zou dit in 1905 gedaan hebben. Eerst ná 1920 krijgt hij enige bekendheid. Zou iemand uit het hotel zich toen het gekrabbel in het gastenboek herinnerd hebben en de desbetreffende pagina verkocht hebben aan een Hitlerfan? Zeer onwaarschijnlijk.
c. Zoals Toland al aangeeft zijn de aard van het gedicht en de tekening nogal ongewoon voor een zestienjarige.
d. Opvallend is dat het Da sitzen die Menschen im luftigen Haus-gedicht anno 2016 niét op neonazi-sites te vinden is. Dat zou er op kunnen duiden dat zelfs in die kringen de twijfel over de authenticiteit van dit aan Hitler toegeschreven poëem overheerst.



Wat het ook verdacht maakt is het enige verifieerbare element: er bestond in 1905 (en bestaat nog steeds) een Gasthof Schoiber op de Damberg, in het Oostenrijkse St. Ulrich bei Steyer.⁷ Het is een bekende oplichterstruc om een vervalsing te voorzien van een paar kloppende brokjes informatie; in dit geval de herberg en het jaartal. De echte gegevens zorgen ervoor dat het slachtoffer meer geloof hecht aan de onechte elementen.

In Adolf Hitler als Maler und Zeichner. Ein Werkkatalog der Ölgemälde, Aquarelle, Zeichnungen und Architekturskizzen (1983) staan het gedicht en een foto van het document met gedicht en tekening afgedrukt.


In deze werkcatalogus, gefinancierd door de Amerikaanse multimiljonair Billy F. Price en samengesteld door August Priesack en Peter Jahn staat vooral heel veel vals Hitlermateriaal. De codes die zij erbij geven, 'PB: U; F : BA'staan voor 'privébezit, onbekend; foto; Bondsarchief - wat doet vermoeden dat Priesack, die óók betrokken was bij de Hitler-dagboekenaffaire, een foto van dit door een vervalser gemaakte tekening en gedicht bij het Bondsarchief heef bezorgd, en zodoende de schijn van echtheid heeft willen geven.

Soortgelijke trucs haalde Priesack vaker uit. Priesack stond in contact met de vervalser Konrad Kujau. Deze maakte vaak tekeningen bij door hem vervalste doicumenten. En dat brengt hem in beeld als mogelijke maker van het 'Da sitzen'-document.

Wie het gedicht echt geschreven is, komt mogelijk ooit aan het licht, als alerhande Duitstalige studententijdschriften en almanakken gedigitaliseerd zijn. De inhoud van het gedicht wijst op zo'n herkomst.

naar boven

Wat bekend is over de 16-jarige Hitler

Op 20 april 1905 werd Adolf Hitler 16. Hij bezocht toen de Realschule in Steyr, waar hij op kamers woonde bij hospita Petronella Cichini. In 1905 werd Hitler voor het eerst en voor het laatst dronken. Dat zou, volgens Milan Hauner, de schrijver van Hitler. A Chronology of his Life and Time (1983), op 11 februari 1905 gebeurd zijn8; volgens Kershaw en Toland op 16 september 1905.9 Links: tekening van de 16-jarige Adolf Hitler, gemaakt door zijn Realschule-medeleerling Sturmlechner .10

Hitler sprak over deze eenmalige dronkenschap met intimi op 3 maart 1942, en een transcriptie van dat gesprek verscheen in 1953 in druk in Hitlers Table Talk, ook bekend als Hitlers Secret Conversations / Hitlers Tischgespräche / Hitlers tafelgesprekken¹¹ - waarvan de authenticiteit door niemand wordt betwijfeld.

Adolf Hitler, 3 maart 1942:

"Na het examen organiseerden we een groot feest. Het was de enige keer in mijn leven dat ik dronken ben geweest. Ik had mijn diploma in ontvangst genomen, de volgende dag zou ik Steyr verlaten en terugkeren naar mijn moeder. Mijn vrienden en ik verzamelden in het geheim meer dan anderhalve liter lokale wijn. Ik ben volkomen vergeten wat er tijdens die nacht gebeurd is. Ik herinner me alleen dat ik bij het aanbreken van de dag werd wakker gemaakt door een melkvrouw, op de weg van Steyr naar Karsten [=Garsten]. Ik verkeerde in een erbarmelijke staat toen ik terugging naar huis. Ik nam een bad en dronk een kop koffie. Toen vroeg Petronella of ik mijn diploma had ontvangen. Ik wilde het haar laten zien, doorzocht mijn zakken, ik keerde ze binnenste buiten. Geen spoor van mijn diploma!"12

Petronalla was dus Petronella Cichini, Hitlers hospita. Ze was een dominante vrouw, gehuwd met een veel oudere man die ze - volgens diverse Hitlerkenners - nogal onder de plak had.¹³ Hitler gaat vervolgens naar de directeur van de Realschule, om bij hem een nieuw afschrift van zijn diploma te halen:

"Mijn diploma was naar school teruggebracht, maar in vier stukken gescheurd en in een enigszins vervuilde staat. Het bleek dat ik in de bewusteloze toestand van dronkenschap het kostbare perkament voor toiletpapier had aangezien. Ik was beduusd. Ik kan u niet vertellen wat de directeur tegen me zei, ik voel me nog steeds beschaamd, zelfs hier. Ik beloofde mezelf dat ik nooit meer zou drinken, en ik heb mijn belofte gehouden."

Wannneer dit nu precies in 1905 gebeurde doet weinig ter zake. Vast staat
dat deze uitspatting niet op 30 april 1905 op de Damberg plaatsvond, maar in Steyr of Garsten, een dorp een paar kilometer zuidelijk van Steyr.

naar boven

2010

De Duitse auteur Gustav Keller drukt in zijn in 2010 verschenen studie Der Schüler Adolf Hitler het aan Hitler toegedichte titelloze vers Da sitzen die Menschen im luftigen Haus af, vermeld daarbij - in navolging van Dr. Jäckel - dat het geschreven is op een pagina van het gastenboek van Gasthaus Schoiber. Keller:

"Zu diesem Gedicht fertigt Adolf eine Zeichnung an, auf der ein schmächtiger Mann  von einer dickbusigen Frau geschlagen wird. Möglicherweise ist dies eine zynische Replik auf die art und Weise, wie grob seine Steyrer Zimmerwirtin Petronella Cichini mit ihrem Mann umgeht."

Keller oppert dat het tekeningetje van een tengere man die door een zwaarbeboesemde vrouw geslagen wordt, mogelijkerwijze een cynische verwijzing is naar de manier waarop zijn Steyrse hospita met haar man omging. ¹⁴

Dat zou kunnen, áls het gedicht en de tekening daadwerkelijk dooor Hitler gemaakt zouden zijn - waar dus geen enkel bewijs voor is.

naar boven

2016 - Entrez Paul Damen

In zijn boek Bloemen van het kwaad (2016) voert Paul Damen het Da sitzen die Menschen im luftigen Haus-gedicht zonder enig voorbehoud op als zijnde een authentiek Hitler-vers. Hij schrijft daarover dit:

"In het gastenboek van Hotel Schoiber in Steyr beschreef de zestienjarige Hitler de ellende van de vakantie. Hij tekende er een frêle mannetje bij die door een fors beboezemde vrouw op zijn kop gezeten wordt – commentaar op hoe de eigenaresse van het hotel haar echtgenoot behandelde. In 1941 werd Hitler aangenaam verrast door een kopie van dit jeugdwerkje. Hij wist nog hoe hij daar voor het eerst dronken en daarna definitief geheelonthouder werd."15

Waar hij deze wijsheid vandaan heeft? Het lijkt er op dat hij het gedicht bij Jäckel - de enige bron die hij in deze noemt - gevonden heeft, en de opmerkingen over het 'frêle mannetje' en de 'fors beboezemde vrouw' bij Keller heeft gelezen. Alleen: Keller opperde dat de vrouw op de tekening wellicht Petronella Cichini was, Hitlers hospita - niét de eigenaresse van het hotel.

Hitler werd in 1941 niét aangenaam verrast door een kopie van dit jeugdwerk - hij zou er eerder onaangenaam door verrast zijn, omdat het hoogstwaarschijnlijk een vervalsing betreft. En het was ook niét in 1941 dat hij herinneringen aan zijn dronkenschap ophaalde; op 3 maart 1942 praatte hij met intimi over zijn tijd als scholier, waarbij hij het ook had over zijn eenmalige alcoholmisbruik in 1905, in of nabij Steyr. Hij en zijn medescholieren werden lazarus van anderhalf liter wijn die ze in het geheim hadden verzameld - dus beslist niét in de gelagkamer van een hotel consumeerden.

naar boven

Meer verzinsels

Alsof Damen niet al genoeg verzinsels over dit vers heeft opgehangen, fantaseert hij ook nog eigenhandig een titel: 'Auf dem Damberg'.¹⁶ Ook is Damen kennelijk onbekend met de ontbrekende woorden in de Tolandversie - hij rept er met geen woord over. En de door Damen afgedrukte Duitse variant van dit vers verschilt dan ook nog eens van de versie van Keller. Tsja.

Versie Keller (2010)	Versie Damen (2016)
(-) Da sitzen die Menschen im luftigen Haus Sich labend an Weinen und Bieren Und essen und saufen in Saus und Braus Hinaus dann auf allen vieren. Da kraxeln sie hohe Berge hinauf Sie traben mit stolzem Gesichte Und kugeln hinunter in purzelndem Lauf Und finden kein gleiches Gewichte. Und kommen sie traurig zu Hause an Und sind dann vergessen die Stunden Dann kommt sein Weib o ärmlicher Mann Und heilt ihm mit Prügeln die Wunden.	Auf dem Damberg Da sitzen die Menschen im luftigen Haus Sich labend an Weinen und Bieren Und essen und saufen in Saus und Braus Hinaus dann auf alle den vieren. Da kraxeln sie hohe Berge hinauf Sie traben mit stolzem Gesichte Und kugeln hinunter in purzelndem Lauf Und finden kein gleiches Gewichte. Und kommen sie traurig zu Hause an Und sind dann vergessen die Stunden Dann kommt mehr sein Weib ärmlicher Mann Und heilt ihm mit Prügeln die Wunden.

naar boven

---

Noten

¹ John Toland. Adolf Hitler, 1976. blz. 23 (In de herdruk van 1977).
² Toland, blz. 1266
³ Eberhard Jäckel en Axel Kuhn (samenstelling). Hitler. Sämtliche Aufzeichnungen. 1905-1924. Deutsche Verlags-Anstalt, 1980. 1315p.
⁴ Heinz Höhne. Hitler-Texte. Fälschungen, wohin man sieht. Der Spiegel 19. Hamburg, 09-05-1983.
⁵ Jäckel, blz. 43.
⁶ Gustav Keller. Der Schüler Adolf Hitler. Die Geschichte eines lebenslangen Amoklaufs. Lit Verlag, Berlin / Münster / Wien / Zürich / London, 2010. Blz 43.
⁷ Berggasthof Schoiber, am Damberg, St. Ulrich bei Steyer (Oostenrijk). Dit hotel bestaat vermoedelijk al sinds 1500. Op de site van het etablissement staat een uitgebreide geschiedenis (onder 'Chronik'): http://members.aon.at/schoiber/
Daar valt onder meer te lezen dat rond 1905 het hotel het eigendom was van Maria Wieser en Alois Wolfsjäger.
⁸ Milan Hauner. Hitler. A Chronology of his Life and Time. Palgrave MacMillan, 2005 (2de herziene editie; eerste druk 1983), blz. 4: "Hitler later recalled the comic episode regarding his school report which he had lost after getting drunk during the end-of-term party. The next day he had to ask the school director for a duplicate: 'The director began by keeping me waiting for quite a long time. My certificate had been brought back to school, but torn into four pieces and in a somewhat inglorious condition. It appeared that, in the absent-mindedness of intoxication, I had confused the precious parchment with toilet paper. I was overwhelmed. I cannot tell you what the director said to me, I am still humiliated, even from here. I made a promise to myself that I would never get drunk again, and I’ve kept my promise."
⁹ Toland, blz. 24: "The youth was well enough to return to Steyr for his make-up examination on September 16. He passed; and that night he and several comrades celebrated with a secret wine party, which left him dead drunk. 'I've completely forgotten what happened during the night.' He only remembered being awakened at dawn on the highway by a milkwoman. Never again would he suffer such humiliation. It was the first and last time he got drunk."
Kershaw, hoofdstuk 1. (Nederlandse vertaling, 2007).
¹⁰ August Kubizek. Adolf Hitler, mein Jugendfreund. Stocker, Graz/Göttingen, 1953. 352 p. 6de ongewijzigde druk (wel vermeerderd met foto's), 1996, 'Sonderausgabe 2002. Blz. 125.
¹¹ Adolf Hitler. Hitler's table talk, 1941-1944. [translated by Norman Cameron and R.H. Stevens]. With an introductory essay on The mind of Adolf Hitler, by H.R. Trevor-Roper. Weidenfeld & Nicolson, London, 1953. 746p.
¹² Het hier geciteerde fragment komt uit de [2014]-hedruk van de oorspronkelijk in 1980 verschenen Nederlandse vertaling. Geciteerd door Enne Koops, in: Dronken Hitler gebruikte diploma als toiletpapier. Bespreking van herdruk Hitlers Tadelgesprekken 1941-1944. Historiek.net, Ermelo. 20-08-2014.
http://historiek.net/dronken-hitler-poepte-op-eigen-diploma/44455/
¹³ Robert Payne. The Life and Death of Adolf Hitler. Dorset Press, New York, [s.a.]. 668p. Blz. 41.
¹⁴Gustav Keller, blz 43.
¹⁵ Paul Damen. Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators. Samenstelling en vertaling Paul Damen. Koppernik, [Amsterdam], [2016], 517 p. 2de druk [1e druk 2016]. Blz. 196.
¹⁶ Paul Damen. Blz 204.

naar boven

---

Bronnen

August Kubizek. Adolf Hitler, mein Jugendfreund. Stocker, Graz/Göttingen, 1953. 352 p. 6de ongewijzigde druk (wel vermeerderd met foto's), 1996, 'Sonderausgabe 2002. Online gezet in 2005.
http://der-fuehrer.org/bucher/deutsch/August%20
Kubizek%20-%20Adolf%20Hitler%20-%20Mein%20Jugendfreund.pdf

Adolf Hitler. Hitler's table talk, 1941-1944. [translated by Norman Cameron and R.H. Stevens]. With an introductory essay on The mind of Adolf Hitler, by H.R. Trevor-Roper. Weidenfeld & Nicolson, London, 1953. 746p. Ook gepubliceerd als [Hitler's] Secret Conversations, 1941-1944. New American Library, New York, 1953. Record of the private conversations at Hitler's headquarters from July 1941-November 1944, taken down at the request of Martin Bormann.
In het Nederlandse verschenen als: Hitlers tafelgesprekken. Vertaald [uit het Duits], ingel. en van aant. voorz. door Peter Andriesse ; met een naw. van H.J.A. Hofland. Van Holkema en Warendorf [etc.], Bussum [etc.], 1980. XVIII, 553 p., p. XIX-XXIX. Meerdere malen herdrukt; in [2014] bij Aspekt.

Robert Payne. The Life and Death of Adolf Hitler. Dorset Press, New York, [s.a.]. 668p. Eerste druk bij Cape, London, 1973.
Integraal online op:https://pdf.k0nsl.org/L/Life%20And%20Death%20Of%20
Adolf%20Hitler%20-%20Robert%20Payne.pdf

John Toland. Adolf Hitler. 1976. Voor dit artikel is gebruik gemaakt van de in 1977 bij Ballantine Books. New York verschenen herdruk, 1373p.
John Toland. Adolf Hitler [Duitse vertaling]. Uit het Engels vertaald door Uwe Bahnsen. Lübbe, Bergisch Gladbach, 1977, 1204p; herdruk 1981, 2 Delen. 1. [1889-1938]. 2. [1938-1945].

Eberhard Jäckel en Axel Kuhn (samenstelling). Hitler. Sämtliche Aufzeichnungen. 1905-1924. Deutsche Verlags-Anstalt, 1980. 1315p.

Heinz Höhne. Hitler-Texte. Fälschungen, wohin man sieht. Der Spiegel 19. Hamburg, 09-05-1983.
http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-14018106.html

Milan Hauner. Hitler. A Chronology of his Life and Time. Palgrave MacMillan, 2005 (2de herziene editie; eerste druk 1983).
Jaren 1889-1912 online.
http://www.palgraveconnect.com/pc/doifinder/view/10.1057/9780230584495

Ian Kershaw. Hitler. 1889-1936. Hoogmoed. Spectrum, 2007. Deels online op Google Books. Vertaling van Hitler. 1889-1936. Hubris, 1998.

Gustav Keller. Der Schüler Adolf Hitler. Die Geschichte eines lebenslangen Amoklaufs. Lit Verlag, Berlin / Münster / Wien / Zürich / London, 2010, 136p. Pädagogik: Forschung und Wissenschaft Bd. 11.
Op Google Books

Paul Damen. Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators. Samenstelling en vertaling Paul Damen. Koppernik, [Amsterdam], [2016], 517 p. 2de druk [1e druk 2016].