versie: 6 oktober 2017


Online periodiek voor droge feiten | voorpagina

Plagiaat, geen plagiaat?

Een aantal voorbeelden

1886 - De situatie vóór 1886
1922 - The Waste Land. T.S. Eliot
1925 - De Tuinman en de Dood
1942 - Jan H. Eekhout, veelpleger
1992 - De affaire Adriaan van Dis
2001 - Ik ook van jou / Betty Blue
2002 - De affaire Rupert
2006 - Loze plagiaatbeschuldiging vs Japin
2011 - De affaire Elsbeth Etty
2012 - Loze plagiaatschuldiging vs NPE
2015 - Stagiair bij Volkskrant
2015 - Kunstschilder plagieert werk fotograaf
2015 - Plagiaat bij poëziewedstrijd in België
2015 - Plagiaat op Rutger Kopland-vertalingen
2016 - Grootschalig plagiaat in boek
2017 - Fotoplagiaat in Vlissingen
2017 - De affaire Oscar Garschagen


* - Wat is plagiaat?
* - Waarom is plagiaat zo kwalijk?
* - Over de motieven der plagiatoren
* - De verdediging der plagiatoren
* - Plagiaatjager in den vreemde
* - Literatuur over plagiaat

Dit is een topje van de ijsberg; het zijn deels zaken waarin ik zelf onderzoek deed, deels onterechte beschuldigingen en/of zaken die relevant zijn voor het herkennen van plagiaat of juist het ontkrachten van beschuldigingen.

Samenstelling - Bart FM Droog

---

De situatie vóór 1886

Op plagiaat betrapte auteurs beroepen zich vaak op auteurs als Vergilius (90 v.C. - 19 v.C.), de profeet Mohammed (570-632), Shakespeare (ca. 1564-1616) en Moliére (1622-1673). Al deze auteurs pleegden letter-dieverij oftewel plagiaat: ze eigenden zich teksten van anderen toe, en verdienden daar (soms) goed aan.

Dat konden ze doen omdat er in vroeger dagen anders over auteursrecht en intellectueel eigendomsrecht gedacht werd dan nu. Over plagiaat werd tot diep in de middeleeuwen niet moeilijk gedaan. De uitvinding van de boekdrukkunst , de toenemende handel in boeken, en nieuwe druk- en reproductietechnieken (denk aan de fotografie) veroorzaakten een kanteling in het denken over plagiaat. Langzamerhand kwam men tot de conclusie dat voor de bescherming van het werk van schrijvers, kunstenaars en uitgevers wetgeving noodzakelijk was.

Eerst in 1886 werd het auteursrecht internationaal vastgelegd middels de Berner Conventie. In alle landen die daaraan deelnamen werden vervolgens wetten vervaardigd die inbreuk op het auterursrecht strafbaar stelden. In sommige landen waren zulke wetten al van kracht: in Nederland trad op 1 januari 1882 de Auteurswet in werking, nadat al in de wet van 25 januari 1817 bepalingen over het 'kopieregt' (inzake particuliere drukwerken) waren vastgelegd.

Wie plagiaatgevallen van na 1886 verdedigt door te verwijzen naar auteurs of kunstenaars die dat vóór 1886 deden (en inzake Nederlanders vóór 1817), heeft het dus mis.


Zie (o.a.):

Wet van den 25sten Januari 1817, de regten bepalende die in de Nederlanden, ten opzigte van het drukken en uitgeven van letter- en kunstwerken, kunnen worden uitgeoefend. Staatsblad no. 5, 1817. [Google Books].
Voorloper van het auteursrecht, het kopieregt ["Walter Scott ontvangt 11.000 pond sterling voor 8000 exemplaren van zijn Leven van Napoleon, met behoud van het verdere kopieregt"]. Midddelburgsche Courant, 30-01-1827.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010269490:mpeg21:a0001
Regtswezen. Provinciaal geregtshof van Gelderland. zitting van 12 maart 1840. Arnhemsche Courant, 15-03-1840.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010042444:mpeg21:a0008
Auteursrecht [Wetsontwerp]. De Tijd, 27-05-1878.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010265025:mpeg21:a0097
Tweede Kamer. [Uitslag stemming over instelling Auteurswet]. Nieuwe Tilburgsche Courant, 05-06-1881.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010153567:mpeg21:a0005
Berner Conventie voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst van 9 september 1886 [...] te Stockholm op 14 juli 1967 en te Parijs op 24 juli 1971, Parijs, 24-07-1971.
http://wetten.overheid.nl/BWBV0003977/1986-01-30
Hans van Straten. Opmars der plagiatoren. Handleiding voor de praktijk. Bas Lubberhuizen, [Amsterdam], 1993. Blz. 8-9, 56-68.
Roy Sprangers. Plagiaat door de eeuwen heen. IsGeschiedenis.nl, 02-04-2012.
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/plagiaat-door-de-eeuwen-heen-pal-schmitt-hongarije-president/

naar boven

---

1922 - The Waste Land. T.S. Eliot.

Verdedigers van plagiatoren verwijzen vaak naar het boek The Waste Land van T.S. Eliot (1888-1965). Dit boek is opgebouwd uit citaten uit eerder werk van andere auteurs, die in het boek een nieuwe betekenis krijgen. Intertekstualiteit (ook wel intertextualiteit) wordt dit procédé genoemd.

Wat deze verdedigers niet vertellen (of niet weten), is dat The Waste Land voorzien is van uitgebreide bronvermeldingen. Precies zoals de internationale auteurswetgeving (gesynchroniseerd in 1912, als uitbouw van de Berner Conventie van 1886 over auteursrechten) dat gebiedt.

The Waste Land is dus géén plagiaat en ook géén rechtvaardiging voor plagiaat.


Zie

T.S. Eliot. The Waste Land. Horace Liveright, New York, 1922; Bartleby.com, 2011.
Integraal op: http://www.bartleby.com/201/1.html
Berner Conventie voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst van 9 september 1886 [...] te Stockholm op 14 juli 1967 en te Parijs op 24 juli 1971, Parijs, 24-07-1971.
http://wetten.overheid.nl/BWBV0003977/1986-01-30
Auteurswet
http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2017-09-01

naar boven

---

naar boven

---

1925 - De Tuinman en de Dood.

Een van de bekendste plagiaat-gevallen uit de Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw. Dichter P.N. van Eyck publiceerde 'De Tuinman en de Dood', een gedicht dat zeer populair werd. Maar was hij de geestelijk vader? Nee - hij vertaalde een prozaverhaal van de Franse schrijver Jean Cocteau en goot het in dichtvorm. Cocteau op zijn beurt had de tekst via-via uit het Perzisch gehaald. P.N. van Eyck, circa 1925*

En dat brengt ons naar een merkwaardig verschijnsel dat tot diep in de 20ste eeuw als normaal werd gezien: Europese auteurs die, hoewel ze een vreemde taal niet machtig zijn, toch teksten uit die taal vertalen.

Ze gebruikten daarvoor een of meerdere tussenvertalingen, uit het Engels, Frans, Duits, Arabisch, etc. Nu kom je met elke vertaling een stap verder van het origineel te staan - het eindresultaat heeft dus weinig meer te maken met het oorspronkelijke vers. Beter van niet, dus.

Als de dichters dan ook nog eens verzwijgen dat ze tussenvertalingen hebben gebruikt, dan verwordt dit vertaalprocédé tot plat plagiaat.


Zie:

Hans van Straten. Plagiatoren trekken voorbij. Eerste supplement bij Opmars der plagiatoren. Bas Lubberhuizen, [Amsterdam], [1993]. 32p. De Nieuwe Engelbewaarder nr. 3½. Blz. 20-23.
Herman Franke. De onsterfelijkheid van Van Eyck. Trouw, 10-06-1995.
https://www.trouw.nl/home/de-onsterfelijkheid-van-van-eyck~a8efa103/
Ed Koers en Guus Middag. De tuinman en de dood. NRC Handelsblad, 14-07-2006.
https://www.nrc.nl/nieuws/2006/07/14/de-tuinman-en-de-dood-11162015-a1380365
Mario Molegraaf. 'De tuinman en de Dood'. Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 10-01-2013 (eerder verschenen in Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie, 2005).
http://www.nederlandsepoezie.org/jl/1925/eyck_tuinman_en_de_dood.html

* Foto: fotograaf onbekend. Uit: P.N. van Eyck en H. Marsman. De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en H. Marsman (ed. A.P. Verburg en H.A. Wage). Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag 1968.
http://www.dbnl.org/tekst/eyck001apve01_01/index.php

naar boven

---

1942 - Jan H. Eekhout, veelpleger

In de oorlogsjaren beleefden sommige auteurs hun hoogtijdagen. Hun boeken, veelal de enige werken die na de instelling van de Kultuurkamer, medio 1942, legaal verkrijgbaar waren, vlogen de toonbanken over. Ze kregen prijzen, genoten veel persaandacht en waren vaak te horen op de radio. Eén van deze schrijvers was Jan H. Eekhout (1900-1978).

In 1941 verschenen van hem drie nieuwe boeken. Een was de roman Leven en daden van pastoor Poncke van Damme in Vlaanderen, die in januari 1942 bekroond werd met de Meesterprijs 1941 à fl. 2000,- (anno 2017 ruim € 13.000 ,-). In 1942 bracht hij maar liefst tien nieuwe titels uit. Een daarvan was de bloemlezing Hart van Holland. Een keur uit onze historische zee-lyriek.

Kort na de verschijning van die anthologie werd duidelijk dat Eekhout een eerdere bloemlezing met zeelyriek, Van varen en van vechten (1914), siumpelweg gekopieerd had. Zijn verdediging? Hij was heel verrast dat hij exact dezelfde gedichten had gevonden als D.F. Scheurleer, de samensteller uit 1914. Tsja.

Maar dat was niet alles: ook zijn bekroonde werk uit 1941, Pastoor Poncke, bleek een plagiaatgeval. Ditmaal was de 'inspiratiebron' een werk uit 1911, Der Hodscha Nasreddin, volksverhalen uit het Middellandse Zeegebied, vertaald en samengesteld door de Oostenrijkse auteur Albert Wesselski.

In 1944 bleek hij wederom wel erg veel leentjebuur gespeeld te hebben. Zijn dat jaar verschenen De historie van Kathelijne Claes van Sluys in Vlaanderen leek verdacht veel op De legende van Uilenspiegel (1896) van Charles de Coster, zo merkte een recensent van de NSB-krant Volk en Vaderland op.

Na de oorlog werd Eekhout gearresteerd en berecht. Vanwege collaboratie, niet vanwege zijn geplagieer.


Zie:

Der Hodscha Nasreddin. Türkische, arabische, berberische, maltetische, sizilianische, kalabrische, kroatische, serbische und griechische Märlein und Schwänke. I. Band. Gesammelt und herausgegeven von Albert Wesselski. Alexander Duncker Verlag, Weimar, MCMXI. 344p.
Online op: https://archive.org/stream/derhodschanasred01wess#page/n5/mode/2up
Jan H. Eekhout. Leven en daden van pastoor Poncke van Damme in Vlaanderen. Callenbach, Nijkerk, [1941]. 263p. 6de herziene druk [1962].
Van varen en van vechten. Verzen van tijdgenooten op onze zeehelden en zeeslagen, lof- en schimpdichten, matrozenliederen. Verzameld door D.F. Scheurleer (1855-1927). 1e dl.: 1572-1654. 2e dl.: 1655-1678. 3e dl.: 1679-1800. Nijhoff, 's-Gravenhage, 1914. Deel 1 en 2 zijn integraal te downloaden via:
http://www.dbnl.org/titels/titel.php?id=sche055vanv01
Hart van Holland. Een keur uit onze historische zee-lyriek. Door Jan H. Eekhout. De Tijdstroom, Lochem, [1942]. 195p.
Charles de Coster. De legende van Uilenspiegel. Claeys, Gent, 1896.
http://www.dbnl.org/tekst/cost020lege03_01/index.php
Jan H. Eekhout. De historie van Kathelijne Claes van Sluys in Vlaanderen. Nenasu, Utrecht, 1944. 190p. Omslag- en rugtitel: Kathelijne Claes
Henk Plaizier. "Kathelijne Claes". Een nieuw boek van Jan Eekhout. Hoe ver mag men gaan bij het ontleenen van motieven? Volk en Vaderland, 07-07-1944.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110529843:mpeg21:a0064
Hans van Straten. Opmars der plagiatoren. Handleiding voor de praktijk. Bas Lubberhuizen, [Amsterdam], 1993. Blz. 92-95.
Bart FM Droog. Van varen, vechten, plunderen en plagiaat. Neerlandistiek.nl, 21-02-2014.
http://www.neerlandistiek.nl/2014/02/van-varen-vechten-plunderen-en-plagiaat/
Bart FM Droog. Jan H. Eekhout. Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2015 .
http://www.nederlandsepoezie.org/dichters/e/eekhout.html

naar boven

---

1992 - De affaire Adriaan van Dis

Vrij Nederland-journalist Jan Fred van Wijnen onthult in 1992 dat de populaire auteur en tv-presentator Adriaan van Dis in zijn reisroman Het beloofde land (1990) plagiaat heeft gepleegd. Het nieuws slaat in als een bom. Vanwege de bekendheid van de auteur en omdat het boek het op twee na best verkochte boek van 1991 was.

Wat was het geval? Bij het maken van zijn boek had Van Dis onder andere uit het boek Waiting. The Whites of South-Africa van de Amerikaanse antropoloog Vincent Crapanzo geput. Een aantal passages neemt hij vrijwel ongewijzigd over, zij het dat ze in zijn roman door andere personages worden uitgesproken dan in het boek van Crapanzo. Waar Crapanzo een missionaris citeert, zijn de zegslieden bij Van Dis een politieman en een missionaris.

Van Dis bekende. Door slordigheid had hij de gewraakte passages, die volgens hem ongeveer driekwart pagina besloegen (J.A.A. van Doorn telde ruim vijf pagina's met geplagieerd materiaal) niet voldoende bewerkt. Crapanzo echter, die per telefoon te horen had gekregen dat Van Dis zijn hele boek geplagieerd zou hebben, dreigde met een rechtszaak en eiste excuses. Die kreeg hij. En Van Dis' uitgeverij, Meulenhoff, voorzag de nog niet verkochte exemplaren van een inlegvel met bronvermelding.

Korte tijd later werd nog meer werk van anderen in het gewraakte boek herkend. De Zuid-Afrikaan Etienne Britz merkte op dat Van Dis meerdere bekende Afrikaanse gedichten tot eigen proza bewerkt had, zonder bronvermelding. De Zuid-Afrikaan vond dit geen probleem, hij was juist enthousiast over het 'postmodernistisch spel' met Afrikaanse literatuur.

Terugblikkend op deze affaire kan gesteld worden dat de heftigheid van de reacties in 1992 overtrokken lijkt - als het hierbij gebleven was.

Ook had hij zichzelf veel ellende kunnen besparen door voor of achterin het boek zoiets als 'in dit boek komen elementen voor uit het werk van Vincent Crapanzo en die-en-die Afrikaanse dichters' te zetten.

Alleen... hier bleef het niet bij

J.A.A. van Doorn, in Trouw, 2001:  "In 1998 bleek hij in een bijdrage aan de bundel 'Historisch tableau' onder redactie van Frits van Oostrom, opnieuw aan het overschrijven te zijn geweest, deze keer uit 'The Slave Trade' van Hugh Thomas en 'The Culture of Complaint' van Robert Hughes. (...) Vorige week kwam naar buiten dat hij in 'Een barbaar in China' uit 1987 een en ander had overgeschreven uit 'From Heaven Lake: Travels through Sinkiang and Tibet' van de Indiase auteur Vikram Seth."

In 1998 bestond Van Dis verdediging er uit dat het hem speet, maar dat hij geen zin had om voetnoten te plaatsen. Bij het in 2001 ontdekte plagiaat liet Van dis het woord voeren door zijn uitgeefster. Die verklaarde toen dat de recente ontdekking geen nieuws was want Van Dis had al eerder toegegeven dat hij vroeger onzorgvuldig met zijn bronnen omging.

Van Doorn: "Met andere woorden: er is met Van Dis' oudere publicaties mogelijk van alles mis, maar doe geen moeite er de vinger op te leggen want nieuwe ontdekkingen van plagiaat zijn bij voorbaat oude koek. Als beoefenaar van de jonge wetenschap van de plagiatologie moet ik dat betreuren. Hier wordt verder onderzoek naar het werk van een Nederlandse topauteur ernstig ontmoedigd. "

Zover bekend is nooit grondig onderzoek gedaan naar het plagiaatgehalte in alle boeken van Van Dis. De Britse poëzieplagiaatjager Ira Lightman* merkte in 2017 op: "Plagiarists never do it once."

De zaak-Van Dis lijkt dit te bevestigen.


Zie:

Kunstredactie. Van Dis nuanceert aantijgingen plagiaat. NRC Handelsblad, 20-08-1992.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000030649:mpeg21:a0065
Kunstredactie. Adriaan van Dis van plagiaat beschuldigd. De Telegraaf, 22-08-1992.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010646717:mpeg21:a0989
Gijs Schreuders. Slinkse praktijk van Adriaan van Dis. Leeuwarder Courant, 25-08-1992.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010622711:mpeg21:a0157
J. Cordia. Plagiaat, een kwestie van oneerlijkheid en eerbetoon. Nederlands Dagblad, 26-08-1992.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010560057:mpeg21:a0124
Maarten het Hart. Winterkoning in adelaarsoksel. [Over plagiaat]. NRC Handelsblad, 28-08-1992.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000030659:mpeg21:a0190
GPD. Van Dis opnieuw van plagiaat bericht. Leeuwarder Courant, 12-11-1992.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010622779:mpeg21:a0364
Hans van Straten. Opmars der plagiatoren. Handleiding voor de praktijk. Bas Lubberhuizen, [Amsterdam], 1993. Blz. 116-119.
J.A.A. van Doorn. Adriaan van Dis wint Nederlandse plagiaatprijs. Trouw, 14-12-2001.
https://www.trouw.nl/home/adriaan-van-dis-wint-nederlandse-plagiaatprijs~a16614dc/

naar boven

---

2001 - 'Geen plagiaat, maar jatwerk'

In 2001 meenden sommigen dat de filmposter van 'Ik ook van jou' zo veel leek op de poster van de film 'Betty Blue' (1986) dat er sprake van plagiaat zou zijn. Ook het plot van de Nederlandse film zou erg veel lijken op dat van 'Betty Blue'. Ik ook van jou', naar een boek van Ronald Giphart, werd verder beschouwd als een slap aftreksel van de verfilming van Jan Wolkers' 'Turks Fruit', uit 1973.

Laat ik me beperkten tot de posters:

1986		2001

Destijds merkten specialisten op dat hier geen sprake van plagiaat zou zijn. Ik sluit me daarbij aan: de verschillen zijn te groot om van plagiaat te kunnen spreken. Ogenschijnlijk is de posterontwerper uitgegaan van het ontwerp van de oudere poster, maar hij/zij heeft er wel een eigen draai aan gegeven. Dagblad Trouw noemde het destijds 'geen plagiaat, maar jatwerk' - al lijkt me dat iets te zwaar aangezet.

Trouw, 2001: "Filmposters die als twee druppels water op elkaar lijken. De één is ontworpen in 1986, de ander in 2001. Zuiver plagiaat zou de leek zeggen, maar juridisch gezien is deze naäperij legitiem en ongebruikelijk is creatief hergebruik van posters ook niet. (...) Volgens Mischa Sommer, jurist van De Merkplaats, die de juridische bescherming van ideeën, merken en auteursrechten nagaat, zijn de overeenkomsten inderdaad frappant. "Toch kun je hier niet spreken van een inbreuk op het auteursrecht, omdat een basis-idee, een concept of een stijl niet te beschermen is.'' Op de posters staan andere mensen (...) en het lettertype is niet letterlijk overnomen. Ook volgens Stichting Beeldrecht is er daarom geen sprake van plagiaat, wel van goedkoop nadoen. " (....)

Kunstredactie. Geen plagiaat, maar jatwerk. Trouw, 02-03-2001.
https://www.trouw.nl/home/geen-plagiaat-maar-jatwerk~a95f1092/

naar boven

---

2002 - De affaire Rupert

De roman Rupert. Een bekentenis van Ilja Leonard Pfeijffer blijkt grote passages uit The Waste Land te bevatte - letterlijk vertaald, zonder expliciete bronvermelding. Of het hier om intertekstualiteit of plagiaat gaat, is tot op de dag van vandaag een twistpunt.

Zie:

Bart FM Droog. Rupert. Een bekentenis. Plagiaat of Spel? Epibreren.com, 2002.
http://www.epibreren.com/pfeijffer/plagiaat.html
Klaus Beekman. Rumoer rond Rupert. Over de legitimatie van plagiaat. Neerlandica extra Muros / Internationale Neerlandistiek, 2009.
http://www.dbnl.org/tekst/_nee005200901_01/_nee005200901_01_0020.php
Marc van Oostendorp. Ilja Leonard Pfeijffer als plagiator. Neerlandistiek.nl, 27-07-2017.
http://www.neerlandistiek.nl/2017/07/ilja-leonard-pfeijffer-als-plagiator/

naar boven

---

2006 - Loze plagiaatbeschuldiging vs Japin

Ex-rechter Fokke Fernhout beschuldigt in De Gids schrijver Arthur Japin van plagiaat. Japin zou in zijn roman De zwarte met het witte hart (1997) geplagieerd hebben uit een jeugdboek uit 1918, het werk De Artapappa's van Jouke Broer Schuil (1875-1960).

Bestudering van de materie leert dat Japin keurig aan bronvermelding deed. Het is dus absoluut geen plagiaat. Het vermoedelijke motief voor deze beschuldiging? Fernhout had kort vóór hij met het plagiaatwoord kwam een heruitgave van het boek uit 1918 verzorgd. Alles wijst erop dat hij met de ongefundeerde aanval op een bekend schrijver kwam in de hoop daarmee publiciteit voor die heruitgave te genereren.

Zie:

Fokke Fernhout. Een zwart en een wit hart. Liefde, nijd en plagiaat op de Oude Delft 480. [Online versie van het De Gids-artikel dat op 7 februari 2006 verscheen]. Op zoek naar puk.nl, 20-02-2006.
http://www.opzoeknaarpuk.nl/pdf%27s/Gids%20def%20met%20noten.pdf
Luk Vilain. Cutting Edge, 18-02-20o6.
http://www.cuttingedge.be/boeken-en-strips/telex/heeft-arthur-japin-plagiaat-gepleegd
Merel Boers. Weekboek 8. Over de plagiaatbeschuldiging. NRC Handelsblad, 24-02-2006.
https://www.nrc.nl/nieuws/2006/02/24/weekboek-8-11087970-a244843
Bart FM Droog. Over meeliften op andermans succes (2). Rottend Staal, 19-02-2006.
Bart FM Droog. Over meeliften op andermans succes (2). Rottend Staal, 27-02-2006.
http://www.epibreren.com/rs/rs_archief200602.html

naar boven

---

2011 - De affaire Elsbeth Etty

In het boekje ABC van de literaire kritiek (Balans, 2011), blijkt de Amsterdamse bijzonder hoogleraar Elsbeth Etty minstens twee passages geplagieerd te hebben: één passage is vrijwel letterlijk overgetikt van Wikipedia, en ander blijkt te stammen uit het boek 'De reuzen voorbij. De metamorfose van de literaire kritiek in de pers sedert 1965' (Amsterdam University Press, 2002), van Nel van Dijk en Susanne Janssen.

Het plagiaat werd in 2012 opgemerkt door de Nijmeegse hoogleraar Jos Joosten, in diens boek Staande receptie. In de publiciteit die volgde kwam nog meer plagiaat door Etty naar boven.

In 2011 was er al veel kritiek op haar boek, maar het plagiaat werd toen nog niet doorzien.

Zie ook:

Joep van Ruiten. Over 'ABC van de literaire kritiek' van Elsbeth Etty. Dagblad van het Noorden / Woest en Ledig, 28-10-2011.
http://www.woestenledig.com/woestenledig/2011/10/over-abc-van-de-literaire-kritiek-van-elsbeth-etty.html
Irene de Pous. Recensent Elsbeth Etty beschuldigd van plagiaat. Volkskrant, 26-04-2012.
https://www.volkskrant.nl/boeken/recensent-elsbeth-etty-beschuldigd-van-plagiaat~a3246737/
Peter Olsthoorn. De aanval op Elsbeth Etty. Leugens.nl, 10-06-2012.
http://www.leugens.nl/2012/06/10/de-aanval-op-elsbeth-etty/
Bart FM Droog. De affaire Elsbeth Etty. Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2015.
http://www.nederlandsepoezie.org/plagiaat.html

naar boven

---

2012 - Loze plagiaatschuldiging

Plagiaat is het overnemen van andermans werk zonder bronvermelding, en dat presenteren als eigen werk. Zodra de de bron duidelijk vermeld wordt, is er dus geen sprake van plagiaat.

Dit gegeven was kennelijk niet bij de hoofdredacteur van literair wegblog Tzum bekend, toen hij insinueerde dat lemma's van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie op ongeoorloofd plak- en knipwerk gebaseerd waren.

Zie:

Bronnen bij Gerrit Komrij-lemma. Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2012
http://nederlandsepoezie.org/dichters/k/komrij.html#bronnen
Coen Peppelenbos. Nieuws: Hoe de Nederlandse Poëzie Encyclopedie leent van de Koninklijke Bibliotheek. Tzum, 03-05-2012.
http://www.tzum.info/2012/05/nieuws-hoe-de-nederlandse-poezie-encyclopedie-leent-van-de-koninklijke-bibliotheek/

naar boven

---

2015. Stagiair bij Volkskrant plagieert artikelen

Geerlof de Mooij, stagiair bij De Volkskrant, wordt weggestuurd, nadat hij herhaaldelijk betrapt was op het zonder bronvermelding overnemen van stukken uit kranten en boeken. Zelfs nadat hij was gewaarschuwd met de plagiaatpraktijken te stoppen ging hij er mee door.

Hij werkte vijf maanden bij De Volkskrant. Daarvoor publiceerde hij in o.a. NRC Handelsblad, NRC Next en Trouw. In 2013 won De Mooij - hij was toen VWO-scholier -de Onderwijsprijs van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) voor een werkstuk over de genocide in Bosnië-Herzegovina.

Het is onbekend of dat eerdere werk al dan niet op plagiaat gestoeld is.

Philippe Remarque. Plagiaat in De Volkskrant. Volkskrant, 29-10-2015.
https://www.volkskrant.nl/binnenland/plagiaat-in-de-volkskrant~a4173182/
NN. Stagiair Volkskrant weg na plagiaat. NRC Handelsblad, 30-10-2015.
https://www.nrc.nl/nieuws/2015/10/30/stagiair-volkskrant-weg-na-plagiaat-1553774-a729724

naar boven

---

2015. Kunstschilder plagieert werk fotograaf

In 2015 speelde de zaak Van Giel-Tuymans. De Belgische fotograaf Katrijn van Giel maakte bezwaar tegen het ongevraagde 'herbruik' van een door haar genomen foto door kunstschilder Luc Tuymans.


Portret van Jean-Marie Dedecker. Links de foto van Katrijn van Giel (2010). Rechts het schilderij van Luc Tuymans.

Tuymans werkwijze? Hij projecteert een foto, gemaakt door een ander, tekent en schildert de projectie over en verkoopt het eindresultaat voor grof geld, als eigen werk. Hoe hij te werk gaat is op deze video te zien:

Xerox from Drawing Room on Vimeo.

De rechter legde Tuymans een dwangsom van € 500.000,- op, als hij het gewraakte werk zou reproduceren of tentoonstellen. Tuymans ging in hoger beroep, maar beide partijen schikten uiteindelijk.

NB: De auteursrechtenwetgeving is internationaal geregeld. Wat betekent dat de wetgeving op dit vlak in vrijwel alle landen ter wereld vrijwel identiek is.

Zie: Leen Vervaeke. Schilder Tuymans veroordeeld voor plagiaat. Volkskrant, 20-01-2015.
https://www.volkskrant.nl/beeldende-kunst/schilder-tuymans-veroordeeld-voor-plagiaat~a3833770/
Charlotte Meindersma. Mag je met kunst inbreuk maken op Auteursrecht? Charlotte's Law.nl, 22-04-2015.
https://www.charlotteslaw.nl/2015/04/mag-je-met-kunst-inbreuk-maken-op-auteursrecht/
Mischa Cohen. 'Artistieke oplossing in plagiaatzaak Luc Tuymans. Vrij Nederland, 04-09-2015.
https://www.vn.nl/artistieke-oplossing-in-plagiaatzaak-luc-tuymans/

naar boven

---

naar boven

---

2015 - Plagiaat op Rutger Kopland-vertalingen

Britse vertaler stuurt vertaling van gedichten van Rutger Kopland in voor prestigieuze poëzievertalingenwedstrijd en wint. Er is echter één probleempje. Hij heeft de vertalingen niet zelf gemaakt, maar simpelweg geplagieerd.

Zie:

Bart FM Droog. Kopland-vertalingen geplagieerd en bekroond. Droog, december 2015.
http://www.bartfmdroog.com/droog/kopland.html
Pieter van Os. Britse Koplandvertaler bekent plagiaat. NRC.nl, 11-12-2015.
https://www.nrc.nl/nieuws/2015/12/11/britse-koplandvertaler-bekent-plagiaat-a1466537
Pieter van Os. Ook poëzievertalers plagiëren. NRC Handelsblad, 16-12-2015.
https://www.nrc.nl/nieuws/2015/12/16/ook-poezievertalers-plagieren-1568930-a511936
Alison Flood. Poet returns Stephen Spender prize after accusations of plagiarism. The Guardian, 17-12-2015.
https://www.theguardian.com/books/2015/dec/17/poet-returns-stephen-spender-prize-after-accusations-of-plagiarism
Nick Clark. Poet Allen Prowle returns prestigious award amid plagiarism allegations. Independent, 17-12-2015.
http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/poet-allen-prowle-returns-prestigious-award-amid-plagiarism-allegations-a6777721.html

naar boven

---

2016 - Grootschalig plagiaat in boek

Het boek Bloemen van het kwaad van Paul Damen blijkt gestoeld op vervalsingen en plagiaat.

Zie (o.a.):

Jaap van den Born & Bart FM Droog. Voorbeeld van de misleiding. Hoe Hitler de Nederlandse Poëzie werd binnengemarcheerd. Droog,2017
http://www.bartfmdroog.com/droog/dd/bloemen_van_het_kwaad_paul
_damen.html#plagiaat

naar boven

---

2017 - Fotoplagiaat

Links foto van Patrick Morin, rechts poster van Bob Pingen.

naar boven

---

De affaire Oscar Garschagen

September 2017 - Oscar Garschagen, de NRC Handelsblad-correspondent te China, heeft al twee jaar artikelen bij elkaar verzonnen & gecopypaste, uiteraard zonder bronvermelding - wat het bedrog óók plagiaat maakt.

De zaak wordt begin september 2017 aangekaart door Zhang Chaoqun, Garschagens assistent. Aanvankelijk kiest de krant de kant van Oscar Garschagen, maar na onderzoek blijkt het klokgelui van de assistent te kloppen.

Nu werkte Garschagen (64) als journalist achtereenvolgens bij Trouw (1974-1977), de Volkskrant (1977-1998); van 1998-2003 was hij eerst hoofdredacteur van Vrij Nederland, daarna het Algemeen Dagblad. En sedert 2003 werkte hij als correspondent van het NRC Handelsblad, eerst in Israël, later in China.

De onderzoekers in de affaire Oscar Garschagen staat dus een forse kluif te wachten.


Zie:

Peter Vandermeersch. Over de journalistieke integriteit van onze correspondent in China. NRC Handelsblad, 05-09-2017.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/05/over-de-journalistieke-integriteit-van-onze-correspondent-in-china-a1572264
Peter Vandermeersch. China-correspondent Garschagen vertrekt bij NRC na ernstige fouten. NRC Handelsblad, 21-09-2017.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/21/intern-onderzoek-china-correspondent-garschagen-vertrekt-bij-nrc-na-ernstige-fouten-13101915-a1574211
Peter Vandermeersch. NRC-correspondent Oscar Garschagen verlaat krant na journalistieke fouten. NRC Handelsblad, 21-09-2017.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/20/nrc-correspondent-oscar-garschagen-verlaat-krant-na-journalistieke-fouten-13094272-a1574113
Elske Schouten, chef Buitenland, en Egbert Kalse, adjunct hoofdredacteur. Intern onderzoek. Voorlopig onderzoek naar acht artikelen van correspondent Oscar Garschagen. NRC.nl, 21-09-2017
https://apps.nrc.nl/pdf/Onderzoeksverslag-Oscar-Garschagen.pdf

naar boven

---

Wat is plagiaat?

Plagiaat (de term an sich komt niet in de Auteurswet voor) oftewel het zonder toestemming en/of duidelijke bronvermelding andermans werk onder eigen naam in omloop brengen, is een misdrijf. In Nederland staat op incidenteel plagiaat – in het geval van werk waar nog rechten op zitten – maximaal twee jaar gevangenisstraf en een geldboete van maximaal 81.000 euro. Wie van plagiëren een beroep maakt of als bedrijf uitoefent, loopt zelfs het risico van vier jaar cel of een geldboete tot 81.000 euro.

Dit naast eventuele claims van de rechthebbende(n).

Er zijn uitzonderingen: als een werk héél bekend is, of als de rechten verlopen zijn (70 jaar na de dood van de maker), dan bestaat er (soms) meer vrijheid bij het overnemen. Maar is dat niet het geval, dan is het zonder toestemming overnemen van andermans werk een zeer risicovolle onderneming.

Persiflages en parodieën zijn toegestaan, maar ook daarbij gelden enkele beperkingen.

Voor de goede orde: als er hooguit enkele wooorden of één of meer zinsconstructies zijn overgenomen, zal geen zinning mens het p-woord gebruiken. We spreken van plagiaat als een werk voor een aanzienlijk deel of geheel op plagiaat gebouwd is.

Zie de De Auteurswet, artikelen 18a, 18b, 31-34, en Wetboek van Strafrecht, artikel 23 lid 4.
Auteurswet: Auteurswet: http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/2017-09-01
Wetboek van Strafrecht: http://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/
2015-11-17#BoekEerste_TiteldeelII_Artikel23

naar boven

---

Waarom is plagiaat zo kwalijk?

Vroeger werd plagiaat in de letteren en in de wetenschap ook wel letterdieverij genoemd. Deze twee foto's zijn genomen op r.k. begraafplasats St. Barbara te Utrecht, augustus 2017, en tonen precies het kwalijke van letterdieverij.

Het juridisch aspect is één kant van het verhaal. Een andere kant is dat plagiaat ook het volgende inhoudt:

- het gevaar van 'intellectuele inteelt': onontdekt of onbestreden plagiaat kan zeer kwalijke consequenties hebben. Als het als bron gebruikt gaat worden door onwetende kunstenaars, auteurs of wetenschappers, raakt de oorspronkelijke maker of diens werk voorgoed uit het zicht. Aangezien plagiaat doorgaans een zwak aftreksel is van het origineel, kan plagiaat dus intellectuele 'vervuiling' te weeg brengen, die in het ergste uitloopt in geschiedsvervalsing.

Daarnaast betekent plagiaat creatieve en intellectuele armoede. Die net als alle andere vormen van armoede men beter kan bestrijden dan promoten.

naar boven

---

Over de motieven der plagiatoren

In vrijwel alle gevallen lijkt de motivatie te berusten op een combinatie van luiheid, onvermogen, tijdgebrek, ijdelheid, arrogantie, brutaliteit en vooral kortzichtigheid: want elk plagiaat komt onherroepelijk aan het licht.

Lijkt, want slechts zelden biecht een betrapte plagiator de ware reden of redenen op. Doorgaans beroept hij/zij zich op een falend geheugen of slordigheid bij het maken van notities.

De echt brutalen menen dat zij als kunstenaar niets met de Auteurswet te maken hebben, omdat die hen alleen maar zou belemmeren bij het maken van ware kunst. Dat hun ware kunst niet hun werk, maar dat van een ander is, lijken ze zich niet te realiseren.

Plagiaatmotieven in wetenschap en journalistiek

In de wetenschap en journalistiek spelen nog enkele andere factoren mee: publicatiedwang en/of -drang: sommige wetenschappers en journalisten verkeren in de waan dat ze zoveel mogelijk moeten publiceren. In feite meer dan mogelijk is en dan lijkt plagiaat een makkelijke oplossing. Een recent plagiaatgeval in Zuid-Korea, waarbij meer dan 200 professoren betrokken zijn, is daar een goed voorbeeld van.

Zie:

Ruud Abma. De publicatiefabriek. Over de betekenis van de affaire-Stapel. Van Tilt, Nijmegen, 2013. 183p.
Ock Hyun-ju. 200 professors to be indicted over brazen copyright breach. The Korea Herald, 24-11-2015.
http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20151124001042

naar boven

---

De verdediging der plagiatoren

De wijze waarop betrapte plagiatoren zich verdedigen verloopt doorgaans als volgt:

1. ontkenning;
2. aanval openen op ontdekkers;
3. bagatellisering;
4. zich in de slachtofferrol positioneren.

naar boven

---

Plagiaatjagers in den vreemde

In het Engelse taalgebied verricht Ira Lightman sinds 2013 baanbrekend werk als plagiaatbestrijder.

Het aan hem toegeschreven citaat "Plagiarists never do it once" (The Guardian, 9 sept. 2017), stamt echter niet van hem, maar van de Britse auteur en vertaler Sheenagh Pugh - zo berichtte Lightman ons.

Zie (oa.):

Ira Lightman op Facebook.
https://www.facebook.com/ira.lightman
Will Storr. 'Plagiarists never do it once': meet the sleuth tracking down the poetry cheats. The Guardian, 09-09-2017.
https://www.theguardian.com/books/2017/sep/09/poetry-plagiarism-copying-maya-angelou-ira-lightman-will-storr
Ira Lightman. Opmerking op Facebook-chat, 21-09-2017.

naar boven

---

Literatuur over plagiaat

Jan Grootaers. Maskerade der muze. Vervalsing, namaak en letterdiefstal in eigen en vreemde letterkunde. Ruys, Amsterdam, 1954. VIII, 288p.

[R.A.] Cornets de Groot. Ladders in de leegte. Nijgh & Van Ditmar, ‘s Gravenhage, 1981. 232p.
https://www.cornetsdegroot.com/ladders-in-de-leegte-81/

Thomas Mallon. Stolen words. Forays into the origins and ravages of plagiarism. Ticknor & Fields, New York, 1989. XIV, 300p.

Yang 1990, nr. 4. Themanummer over plagiaat.
http://ny-web.be/print-issues/yang/plagiaat-19904/

Tineke Pronk (red). Klankrechtwijzer. Muziek en recht. SDU / Boekmanstichting, 's-Gravenhage / Amsterdam, 1991. 174p.
Koninklijke Bibliotheek: "Aan de orde komen de bescherming van muziek, componisten en uitvoerders en de economische aspecten. De volgende onderwerpen worden behandeld: De componist als 'fait social', het muziekauteursrecht, bescherming van uitvoerende kunstenaars, producenten en omroeporganisaties, muziek in opdracht, jazz en geïmproviseerde muziek, het muziekuitgavecontract, het mechanisch reproduktierecht, muziekpiraterij, kopiëren, overheid en muziek, popmuziek, plagiaat, merchandising en de gevolgen van Europa 1992. "

Marcel C. LaFollette. Stealing into print. Fraud, plagiarism, and misconduct in scientific publishing. University of California Press, Berkeley, CF. [etc.], 1992. VIII, 293p.

Hans van Straten. Opmars der plagiatoren. Handleiding voor de praktijk. Bas Lubberhuizen, [Amsterdam], [1993]. 144p. De Nieuwe Engel-bewaarder nr. 3.

Hans van Straten. Plagiatoren trekken voorbij. Eerste supplement bij Opmars der plagiatoren. Bas Lubberhuizen, [Amsterdam], [1993]. 32p. De Nieuwe Engelbewaarder nr. 3½.

Florian Fischer. Das Literaturplagiat. Tatbestand und Rechtsfolgen. Lang, Frankfurt am Main [etc.], 1996. XLI, 157p. Europäsche Hochschulschriften. Reihe 2, Rechtswissenschaft, Bd. 1972. Oorspronkelijk verschenen als dissertatie, Köln, 1995.

Marcel Janssens. Plagiaat, 'plagiaat', of (plagiaat)? Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde, 1997.
http://www.dbnl.org/tekst/_ver016199701_01/_ver016199701_01_0010.php

Judy Anderson. Plagiarism, copyright violation and other thefts of intellectual property. An annotated bibliography with a lengthy introduction. McFarland, Jefferson, NC [etc.], 1998. X, 201p.

Klaus Beekman en Ralf Grüttemeier. De wet van de letter/ Literatuur en rechtspraak. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2005. 232p.
Koninklijke Bibliotheek: "Parodie, plagiaat, porno, smaad: er zijn veel aanleidingen voor literaire rechtszaken. Juridische literatuurgeschiedenis met een overzicht van de meeste frequente aanleidingen voor botsingen tussen literatuur en recht en van de meest frequente typen argumenten die in dat verband worden gebruikt. Zaken van auteursrechtelijke en strafrechtelijke aard worden als casus beschreven en in hun historische context geplaatst."
Recensie van het boek door Carl de Strycker. In: Vooys. Jaargang 24 (2006)
http://www.dbnl.org/tekst/_voo013200601_01/_voo013200601_01_0042.php

Sander Schroevers. Citaat en plagiaat. Kluwer, Alphen aan den Rijn, 2005. 80p. TaalAnker. Hoe formuleer ik het?-reeks. 52. Strategisch: effectiever werken.
https://lib.ugent.be/catalog/rug01:000948344#reference-details

Wim Zaal. Valsheid in geschriften. Literaire vervalsingen en mystificaties. Uitgeverij Aspekt, [Soesterberg], 2009. [= 2de herz. en uitgebreide druk van: De verlakkers. Literaire vervalsingen en mystificaties. Amber, Amsterdam, 1991].

Frank van Kolfschooten. Ontspoorde wetenschap. Over fraude, plagiaat en academische mores. De Kring [Amsterdam], 2012. 320p.

naar boven

---