versie: 26 januari 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Het dankwoord van Damen  

Paul Damen bedankt...

Advies van de uitgevers

Dr. Arie Schippers

Conclusie

Door Jaap van den Born en Bart FM Droog, januari 2017

---

Het dankwoord van Paul Damen

Op pagina [519] van Bloemen van het kwaad schrijft Paul Damen:

Dit boek was ongeveer acht jaar werk. Maar het was twintig jaar geworden zonder de hulp, met name bij de vertalingen, en tips van

Bart Kraamer (uitgever)
Gerard Aalders (inleiding)
Arie Schippers en Hafid Bouazza (Haroen, Saddam, Osama)
Mohamed El-Fers en Abdulwahid van Bommel (Süleyman)
Bert Wiskie en Donald Niedekker (Ivan Grozny)
Lisa de Groot en Liesje Schreuders (Mussolini)
René Zwaap (Salazar)
Jan Lauwereyns (Hirohito)
Luc de Rooy (Fidel Castro & Che Guevara)
Nausicaa Marbe (Ceauşescu)
Dirk Wessels (Eugène Terr’Blanche)
Elli Safari en Zabe Sangary (Khomeini)


Over de vertalingen heeft Damen in meerdere interviews beweerd dat hij ze zelfstandig gemaakt heeft, en ze eerst na afloop ter controle aan specialisten heeft voorgelegd. Tegen ons verklaarde hij zelfs dat uitgeverij Koppernik, de eindverantwoordelijke voor het boek, vertalers en historici had ingehuurd om alles na te kijken.

Alleen: niemand wordt voor die hulp genoemd, inzake de vertalingen uit het Chinees, Japans, Khmer, Mongools, Georgisch, Hongaars, Koreaans, Turkmeens, Latijn, Creools en Servo-Kroatisch - stuk voor stuk talen die Paul Damen evengoed beheerst als het Roemeens. Ook voor hulp bij het vertalen van het Arabisch gezwets van Muammar Gaddafi bedankt Damen niemand. Zijn die vertalingen dan überhaupt gecheckt?

naar boven

Advies van de uitgevers

Natuurlijk vroegen we bij de uitgeverij naar de hoed en de rand. Chris de Jong, een van de uitgevers, antwoordde ons: "De antwoorden op de door u gestelde vragen zult u elders moeten zoeken."

Een goed advies moet je nooit in de wind slaan (want dan zaai je storm), dus zochten we elders. We klopten aan bij een aantal van de in het dankwoord genoemde mensen, om te vragen wat hun rol was geweest.

Eén van hen verwees ons voor een antwoord terug naar de uitgeverij, vier anderen antwoordden wel.

Zowel Jan Lauwereyns (Japans) als Luc de Rooy (Spaans) verrasten ons met met de medeling dat ze zo goed als 'affe' vertalingen voorgelegd hadden gekregen. De Rooy vertelde ons ook dat hij Paul Damen erop gewezen had dat de Fidel Castro-teksten die Damen hem had toegezonden bepaald geen gedichten waren, maar proza. Dat weerhield Damen er niet van om ze tóch tot gedichten te verhakken.

Hafid Bouazza verklaarde ons dat hij alleen vluchtig naar de Saddam Hoessein-vertalingen had gekeken. Met het kalief Haroen- en Osama bin Laden-materiaal had hij zelfs helemaal niets van doen gehad. Hij vond het dan ook vreemd dat hij in het dankwoord vermeld staat.

naar boven

Dr. Arie Schippers

Maar nog vreemder is wat dr. Arie Schippers, Guest Researcher of the Capacity Group of Semitic Languages and Cultures and the Capacity group of Romance Languages van de Universiteit van Amsterdam, ons antwoordde op de vraag: "Maakte u werkvertalingen voor Paul Damen, en zijn de vertalingen ontstaan uit een wisselwerking tussen u en hem, of kreeg u bijna ‘affe’ vertalingen voorgelegd?" Voor de goede orde: we deelden hem daarbij mee dat we werkten aan een artikel over Damens boek.

Schippers: "Paul Damen stuurde mij de Arabische teksten op. Hij had van sommige regels dikwijls al Engelse vertalingen gevonden. De moeilijke passages discussieerden we in het café. Ik had die thuis vaak al doorgekeken. Ik nam voor alle zekerheid een woordenboekje mee. Paul Damen had dikwijls goed inzicht in de bedoeling van de teksten, en zijn Nederlands is uitstekend. Met Bouazza had ik veel contacten over diens eigen vertalingen uit de Klassiek Arabische poëzie, ook in het café, maar hij nam niet deel aan mijn sessies met Paul Damen."

Engelse vertalingen van sommige regels? Impliceert dit niet dat hij Engelse vertalingen van hele gedichten bezat? Inzicht in de bedoeling van Arabische teksten door iemand die geen Arabisch beheerst? Of had hij inzicht in de bedoeling van de Engelse vertalingen? Moeilijke passages bespreken in de kroeg? Met als enige hulp daarbij een woordenboekje? Kortom - Schippers antwoord riep vooral méér vragen op.

naar boven

Intussen hadden we ook uitsluitsel gekregen van emeritus hoogleraar Arabisch Geert Jan van Gelder over Damens Haroenvertalingen en hadden we ontdekt dat Damen bij zowel Haroen, als bij Hoessein en Bin Laden meerdere bestaande vertalingen simpelweg geplagieerd had. Dus, nog steeds handelend op advies van de Koppernik-uitgever, klopten we opnieuw bij Schippers aan en legden onze bevindingen aan hem voor, met de vraag bij welke teksten hij nu precies 'geholpen' had.

Arie Schippers: "Ik wil verder niet meer op de kwestie ingaan. Van Gelder is de beste arabist die we hebben en zijn oordeel moet gerespecteerd worden, hoewel ik niet klakkeloos al zijn oordelen overneem. Plagiaat vind ik een iets te zware beschuldiging want Paul Damen heeft wel degelijk de Arabische teksten geverifieerd en geraadpleegd, die hij mij ook opgestuurd heeft, en geprobeerd een eigen vertaling te leveren, dit plagiaat zou je niet waterdicht kunnen bewijzen. Hij heeft desondanks ook vertalingen in het Engels bekeken, die hij mogelijk ook gebruikt heeft, omdat ze hem nuttig leken, zonder deze te slaafs over te nemen. Ik heb zelf passages waar Paul Damen vragen bij had, met hem bediscussieerd. Bouazza heeft niets geadviseerd en vroeg ook in eerste instantie geld, waar hij gelijk in had, want je hoort niet alles voor niets te doen, al heb ik zelf gratis geadviseerd bij sommige passages. Ik ontmoette gisteravond bij café van der Zwart een tweetal kleine uitgevers, die vertelden dat U een vete had met Paul Damen. Dus ik hoorde uw naam terwijl ik uw naam alleen kende van de mail die U mij gestuurd had. De bronnen voor Harun al-Rashid die Damen aanvankelijk had, heb ik gereduceerd, want ze bleken vaak onjuist. Deze zijn toen niet meer opgenomen. Ik kom er nog op terug in mijn recensie van Van Gelder's recente boek Sound and Sense."

Wacht even: Paul Damen heeft ons herhaaldelijk verzocht zijn boek te bestuderen en te recenseren. Bij Giel Belen, op 3 FM (3 maart 2016): "Kijk, hij heeft gelijk als hij zegt dat je altijd bij dit soort gedichten vraagtekens moet zetten. (...) Je weet het nooit zeker, je moet het uitzoeken. En het zou leuk zijn als Bart dat nou ook eens deed. Dan zijn we allemaal blij." En tegen ons, op Facebook, 28 november 2016, 03.16 uur: "U moet echt mijn boek lezen. (...) Hou tot het zover is dan ook uw bek dicht. (...) Trek er gerust een paar weken voor uit, het is een dik boek. En ergens in het nieuwe jaar spreek ik u wel weer."

En dan, als we precies doen wat Damen van ons verlangd heeft, en we op toch wel curieuze zaken zijn gestoten, verspreidden de uitgevers van Damens Bloemen van het kwaad de roddel dat wij een vete zouden hebben met Damen. Rare jongens, die Amsterdammers...

naar boven

Conclusie

Hoe het ook zij: Arie Schippers zegt expliciet dat hij het gratis deed en dat van de expertise van Hafid Bouazza, die er - terecht - geld voor vroeg, geen gebruik is gemaakt. Hij bevestigt dat Damen vanuit Engelse vertalingen 'gewerkt' heeft.

Dat dit 'zonder deze te slaafs over te nemen' is gebeurd, is een opmerking die gelogenstraft wordt door het overstelpende plagiaat dat we bij vrijwel alle Arabische 'vertalingen' van Damen aantroffen.

De mensen die Damen achterin zijn boek bedankt, worden niet genoemd voor hun hulp bij het vertalingen. Damen noemt ze om de door hem geplagieerde vertalingen 'wit te wassen'. Als immers specialisten hem bij 'zijn' vertalingen geholpen zouden hebben, dan moet alles wel in orde zijn - met andere woorden: een grof staaltje afleidingstechniek.

We twijfelen niet aan de goede trouw van al de mensen die door Damen voor hun hulp bij de vertalingen bedankt worden - ze zijn genadeloos door Paul Damen misbruikt.

naar boven