______
versie 13-01-2017

Bloemen van het kwaad


Het plagiaat
op de Gaddafi-vertaling


Het bewijsmateriaal

Bronnen en aantekeningen



Door Jaap van den Born & Bart FM Droog


In het boek Bloemen van het kwaad (samenstelling en vertaling Paul Damen, Koppernik, 2016) staat op bladzijden 444-450 het verhaal 'De stad' van de Libische dictator Muammar Gaddafi (1942-2011) afgedrukt, tweetalig. Op de linkerpagina's de Arabische tekst, op de rechter de Nederlandse 'vertaling'.

Damen beweerde in interviews dat hij alles in zijn boek zelfstandig uit de oorspronkelijke talen vertaald heeft.

Maar zijn kennis van het Arabisch is even groot als zijn beheersing van onder meer het Chinees, Georgisch, Hongaars, Latijn, Mongools, Turkmeens en Khmer: nihil.

Hoe slaagde hij er dan toch in om een Nederlandse vertaling van het proza van de Libische dictator te leveren? Heel simpel: door een bestaande Engelse vertaling uit 1999 vrijwel één-op-één naar het Nederlands over te zetten.

Dat hij dit deed vermeldt hij niet. De naam van de echte, Engelse, vertaler, blijft ongenoemd. Daarmee is Damens Nederlandse vertaling plat plagiaat.




 

Escape to hell and other stories by
Muammar Gadaffi. Introduction by Pierre Salinger.
Blake, London, 1999. XXIX, 193p.
Translated from the Arabic.
Oorspronkelijk boek verscheen in 1993.


_______Het bewijs

  Nederlandse vertaling 'uit het Arabisch', Damen 2016 Engelse vertaling (Blake), 1999
  _________________________________   _____________________________________________
______

De stad

De stad is er al heel lang, maar kijk eens wat daarvan is terechtgekomen!
Een nachtmerrie en allesbehalve een bron van vreugde zoals wel gedacht wordt... anders zou die stad wel zo ontworpen zijn... maar de stad is niet gemaakt voor luxe, plezier of genot... in werkelijkheid is de stad een afvalverzamelaar waarin mensen elkaar slechts vinden uit noodzaak.
Niemand komt naar de stad voor zijn plezier... maar om geld te verdienen... voor hebzucht, zwoegen en gebrek... werkgelegenheid dwingt hen in de stad te wonen.

____ The City

The city has been with us since ages long past, but regard its plight today! It is a nightmare and not a bringer of pleasure, as one might think, or else it would have been designed thusly. The city was not created for luxury, happiness or pleasure. In reality, the city is a scavenging multitude in which people find themselves out of necessity. People have not come to live in the city for the sake of enjoyment, but to make a living. One engages in greed, toil, and is beset by want… it is employment which forces one to live in the city.

 
  De stad is een kerkhof van sociale contacten, wie er een stap zet moet gedwongen surfen op de golven van de ene straat naar de andere, van buurt naar buurt... van werk naar werk... van de ene lotgenoot naar de andere.


The city is a graveyard of social connections and relations. Whoever sets foot in it will be forced to swim over its waves from one street to another, from one quarter to another, from one job to another, and from one friend to another.


  Omdat de stad is wat hij is, wordt egoïsme, opportunisme en hypocriet gedrag een doel in het leven. De Koran zegt niet zomaar ‘sommige inwoners van de stad (Medina) zijn koppig en hypocriet’. Daarom heeft alles een materiële prijs, dat vereist het stadsleven... hoe meer de stad zich ontwikkelt, hoe ingewikkelder die wordt...
Because of the nature of the city, one's purpose in life there becomes self-interest and opportunism, and one's behaviour becomes hypocritical. The Quran says: And of the people of Median, some are stubborn in hypocrisy. Thus, everything comes to have its own specific price in material terms, which is something required by city life. The more the city progresses and develops, the more complicated it becomes.
 

en wegdrijft van gewone vriendelijkheid en sociale contacten... tot bewoners van een flatgebouw elkaar niet meer kennen... vooral als dat gebouwenblok zo groeit dat het een nummer wordt... men kent mensen niet meer van hun naam of stam, maar van hun nummer...

[Damen, blz. 445]

Common friendliness and social ties become increasingly remote, to the degree that people living in the same building do not know one another, especially when the building grows so large that it becomes a mere number. People are no longer referred to by their name or the tribe to which they belong, but by a number.


  naar boven
 
  Stadsmensen duiden elkaar niet aan als medemensen maar als: jij, jij van appartement nummer x op de x’de verdieping... van telefoonnummer zo-en-zo... met kentekennummer x... enzovoorts... City people do not address one another as fellow social beings or even human entities, but as 'You, who live in apartment number x on floor number x… telephone number x, license plate number on car is x' and so on.
  en de bewoners van dezelfde straat kennen elkaar niet meer, omdat ze hun buren niet gekozen hebben, maar toevallig in dezelfde straat wonen... of laan... of flatblok... zonder verwantschap of onderlinge band... integendeel, in de stad drijft de wet van de noodzaak families met geweld uiteen... haalt vaders en zonen uit elkaar, moeders en kinderen... en soms man en vrouw... het harkt tegenstellingen en buitenstaanders bij elkaar, verenigt rivalen en verstrooit verwanten. Inhabitants of the same street do not know one another, since, after all, they have not chosen to live with one another. They have merely found themselves by chance living in the same street or lane, or apartment building, with no kinship or other connection between them. On the contrary, in the city the law of necessity separates relatives from one another, fathers from their sons, mothers from their children, and sometimes husbands from their wives. It gathers opposites as well as outsiders, bringing rivals together while scattering relatives.
  Leven in de stad is een biologisch bestaan, wormvormig, waarin de mens zinloos leeft en sterft... zonder visie of inzicht... hoe dan ook, hij zit in een graf, levend of dood... er is geen vrijheid in de stad, of steun of gemoedsrust... in plaats daarvan muur na muur, binnen, buiten, in flats, op straat, op het werk... je kunt niet zitten zoals je wilt, wandelen waarheen je wilt... of ook maar stilstaan als je wilt... Life in the city is merely a worm-like, biological existence where man lives and dies meaninglessly… with no clear vision or insight. In either case, he is inside a tomb, whether he is living or dying. There is no freedom or rest in the city, or peace of mind. Instead, there are walls upon walls, whether indoors or outdoors, in apartment buildings, in the street, or in places of work. You cannot sit the way you would like, walk in the direction you want, or stop when you want.
       
  als je stilstaat om de hand te schudden van een vriend of familielid waar je toevallig op gestuit bent, dwingt de stroom voetgangers je verder... en weg van hem... je uitgestoken hand zou weggeduwd worden... door een voorbijganger, die niet weet wat hij doet... of wat er gebeurt... If you should stop to shake hand with a friend or relative whom you have run into by accident, a stream of pedestrians pushes you along, away from him, or may hinder physical contact between you in some way. The hand that you extend to greet him will have been pushed away by a passerby, who is unaware of what he is doing or does not appreciate the situation.
       
  wil je de straat oversteken, dat is ook niet makkelijk... je kan een lichaamsdeel of zelfs je leven verliezen, als je niet oplet of voorzorgen neemt... kijk meermalen naar links en rechts... je kan midden op straat terechtkomen, dus blijf stokstijf staan midden in de gevaarlijke golven... van stadsauto’s... vuilniswagens enzovoorts die om je heen draaien... If you should desire to cross the street, this will not be easy either. You may lose life or limb merely by doing so, if you do not take the proper precautions. Look to your left and your right several times. You may be surrounded in the middle of the street, so stay in your place amid the city's dangerous waves of cars, trolleys, cleaning trucks, etc., circling around you.
       
  De kans is klein dat je tijd hebt voor sociale gesprekken in het stadsgedrang, en zou zo’n gesprek zich voordoen dan wordt dat onverdraaglijk saai en hypocriet... in de straten van de stad zijn zelfs mensen en katten gelijk... in het verkeer, op straat en op de stoep... als je een auto hoort remmen, dan stop je automatisch en denkt: is het een mens of een dier, want dat gebeurt wanneer een

[Damen, blz. 447]
It is not likely that you would have the time to engage in social conversation amid the urban crowds. If such a thing does happen, it tends to be either insufferably boring or hypocritical. In the city streets, men and cats are equal… among the traffic, roads, and sidewalks. When you hear the brakes of a car, you suddenly stop and say automatically, 'It's a person or an animal.' This is because this is what happens when either

  naar boven    
       
  van die twee pal voor je de weg oversteekt... je remt omdat je geen van die twee wilt aanrijden... zelfs een verkeersagent zal je schriftelijk of mondeling waarschuwen voor ongelukken door mensen – of katten – die de straten van de stad oversteken.   is crossing the street in front of you. You would brake in the same way to avoid hitting either one of them. Even a traffic policeman will warn you, whether verbally or in writing, about accidents that are caused by a man - or a cat - crossing the street in the city.
       
  Dit is de stad... niemand zegt ‘gaat u voor’, in plaats daarvan persen ze... met hun schouders, handen... desnoods geld uit je zak. Muren steunen je meer dan mensen doen... je kan ertegen uitrusten... een muur helpt je te komen waar je wilt, met borden, aanwijzingen, richtingaanwijzers, wat veel moeilijker is voor stedelingen of vreemden om die informatie te geven aan mensen die dat nodig hebben.   This is the city. No one says 'after you', instead, they push. Push with their shoulders and their hands, push money from your pocket, push out any type of social consideration. It is 'push' in the city, and not 'after you'. Walls respect you more than people do; at least you may gain some support from them. Walls can guide you to where you are going, after signs and instructions have been put up, while it is very difficult for a city dweller or stranger to give such information to people who are in need of it.
       
  Als je iemand in de stad de weg vraagt, zegt hij: Sorry, ik heb geen tijd... sorry, ik heb haast... sorry, anders mis ik de trein... de bus... de auto bij de parkeermeter... en voegt daar misschien aan toe: de muur, kijk naar de muur.   If you ask someone in the city for directions, he will say, 'I'm sorry, I don't have any time… Sorry I'm in a hurry… Excuse me, I'll miss the train… the bus… the car…' He may add: 'The wall, have a look at the wall.'
       
  De muur is het enige vaste in de stad, mensen kunnen niet zo stilstaan... er is rook... vuil... vocht, zelfs als het in een woestijn is... je kraag wordt zelfs vies als wittekragenwerker... je kleren worden vies zelfs als je geen huisschilder bent of automonteur... het is de tol van leven in de stad dat je stof en rook moet aanvaarden... het klamme zweet breekt je uit zelfs als je niet werkt...   The wall is the only thing stationary in the city, and people certainly cannot stand as still as a wall. In the city there is smoke and filth; there is humidity, even if it is in a desert. Your collar becomes black, even if you are a white-collar worker. Your clothes would become dirty and stained, even if you are not a painter or a repairman. As a side-effect of living in the city, you are forced to accept the filthy dust and smoke; you break out in a cold sweat, perspiring even if you are not working.
       
  en je merkt dat je in de stad woorden, uitdrukkingen, armzalige gebaren oppakt, die je nodig hebt om met mensen te communiceren en het klaar te spelen in de stad... niet overdachte pasklare antwoorden op voor de hand liggende vragen... geen probleem... geen probleem... god wil het... pech... nee, oom... nee broer... zeggen ze... dat was lang geleden... loop alsjeblieft door... ga uit de weg...   You also find that in the city, you have picked up some superficial words, expressions, and gestures that are a necessary means of communication in the city, and a way to help yourself get by. You have also picked up some ready-made responses to likely questions, which you answer without paying attention too closely: no problem… no problem… an act of God… that's the one… no, uncle… no, brother… so they said… that was ages ago please, keep walking… let me through… stay away.
       
  maar als iemand je zou vragen:

wat zei je nou net, kun je geen antwoord geven... je weet niet meer wat je zei want zo is het stadsleven... automatische uitdrukkingen die laten zien dat het stadsleven uitermate zinloos is... geen enkele inhoud heeft.
 
But whether it is you or someone else who asks you what you said just a moment ago, you would not be able to give an answer. You would not remember that you had used these expressions, because this is the nature of the city. These expressions are used automatically, to show that life in the city is ultimately meaningless, and devoid of content.
       
  [Damen, blz. 449]

  naar boven    
       
  Wat is er dan ‘geen probleem’ en wat is dat niet? Wie is ‘je oom’ of ‘je broer’...? Wat is dat ‘ze zeggen’, en wie zijn ‘zij’? Wanneer? Wat was ‘lang geleden’? Welke kant moet je op in de stad!!?   What is it that is 'no problem'? And who is your 'uncle', or your 'brother'? What is it that 'they said', and who are 'they'? At what time? What was it that was 'ages ago'? Which way should you take in the city ?
       
  Omringd door zulke vragen, zink je erin weg en kan je geen antwoord geven, het is stadse brabbeltaal... om door te kunnen... tijd te verslijten. Sterker nog, het leven in de stad is gewoon tijdverspilling tot er een andere tijd opduikt om te verdoen... een tijd voor werk... tijd om te slapen... tijd voor slapeloosheid.

If you were surrounded by such questioning, you would drown in it, unable to give an answer. It is city walk, a way of getting by and passing the time. Truly, city life means just wasting time, until another time comes to pass… a time for work, for sleep, for sleeplessness.

       
  [Damen, blz. 451]    
  naar boven    
       
_______
_______Libië na de val van Gaddafi (Fox News, 2011)

.
 
Aantekeningen

Spelling | Gaddafi dichter? | Damen vertaler? | Recensies | Bron

Spelling

Over de juiste spelling van de naam van de Libische dictator bestaat veel verwarring: er zijn minstens 112 varianten in omloop. Anno 2017 is de gebruikelijke spelling in het Nederlands Muammar Gaddafi, en het Engels (o.a.) Moammar al-Qadhafi. Paul Damen noemt hem in zijn boek 'Moammer al Kadhafi' en schrijft over die verschillende naamsvarianten:

"Als er één dictator was wiens levensgevaarlijke wispelturigheid parallel loopt aan de spellingsvarianten van zijn naam, dan is het Moammar Kadhafi. Alsof hij niet kiezen kon. Kadhafi, Qadhafi, Gadhafi, Gadaffi, Gadhdhafi, Khadaffi, Kaddafi, Khadafy, Qadaffi, Quaddafi, of zelfs Qathafi."

Ook deze verbinding van 's mans wispelturigheid met de spellingsvarianten raakt kant noch wal: die varianten zijn ontstaan bij het overzetten van het Arabisch naar de diverse Westerse talen.

Op 11 augustus 2011 berichtte The Atlantic over de vondst van een paspoort van een van de zonen van dictator. Daarin stond in Latijns schrift de familienaam gespeld als 'al-Gathafi'. Het is duidelijk dat dit Atlantic-artikel de bron was voor Damens mededeling over de spellingsvarianten - maar ook die bron laat Damen ongenoemd.

Bron: Max Fisher. Rebel Discovers Qaddafi Passport, Real Spelling of Leader's Name. The Atlantic, 24-08-2011. Met dank aan Jos Zuijdendorp, die ons op dit artikel wees.
http://www.theatlantic.com/international/ archive/2011/08/rebel-discovers-qaddafi-passport
-real-spelling-of-leaders-name/244077/


naar boven

Gaddafi een dichter?

Van Gadaffi is bekend dat hij proza in de vorm van korte verhalen en essays (in de vorm van ideologisch gebazel, verzameld in diens Groene Boekje) schreef. Er is geen enkel gedicht van hem bekend.

Wat doet Damen? Eerst bestempelt hij Gadaffis bundeling korte verhalen Escape to hell and other stories als 'bundel proza en poëzie' (blz. 438), dan noemt hij het 'verhalen en prozagedichten'(blz. 439) en een bladzijde verder heet het 'poëtisch proza' (blz. 440). Tsja.

Damen, vertaler uit het Arabisch?

Het is onbegrijpelijk dat bij het 'Kadhafi'-hoofdstuk niet alle alarmbellen zijn gaan rinkelen bij Koppernik-uitgevers Bart Kraamer en Chris de Jong. Ze wisten dat Damen het Arabisch niet beheerst. Geen enkele vertaler wordt achterin het boek bedankt voor de hulp bij het vertalen van het Kadhafi-materiaal. Ze hadden, logischerwijze, moeten beseffen dat met dit hoofdstuk iets grondigs mis was.

naar boven


Recensies van de Engelse vertaling van het boek

Daniel Kelder. Dictator-lit: Gaddafi's surreal gibberish. The Guardian, 24-03-2010.
https://www.theguardian.com/books/booksblog/ 2010/mar/24/dictator-lit-gaddafi

Nathan [?]. Book Review: Escape to Hell and Other Stories. Nathan's World of Books and Craziness. 28-03-2011.
http://nathanbooksworld.blogspot.nl/2011/03/ book-review-escape-to-hell-and-other.html

Engelse vertalingen op internet

De hierboven vertoonde Engelse vertaling staat onder andere op:

Sinds 1 maart 2014: http://forum.interpals.net/forum/interpals/books-literature/87979-short-stories-by-muammar-gaddafi

Sinds 1 januari 2014: http://www.veggieboards.com/forum/18-entertainment-forum/144263-some-my-favourite-short-stories-do-you-have-any.html

Muammar Al Qaddafi - The Green Book. [S.a.]. 106p. https://archive.org/details/TheGreenBookMuammarGaddafi

Foto: Fox News, 20-05- 2011
http://www.foxnews.com/politics/2011/05/20/lawmakers-demand-explanation-white-house-libya-deadline-arrives.html

naar boven