versie: 25 mei 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Georg Runsky

Dichter, componist,toneelschrijver

(1866- ? )

Biografische schets | Bibliografie

Door Bart FM Droog, m.m.v. Jurgen Eissink

---

Georg Runsky

Georg Runsky, pseudoniem van Karl Wilhelm August Georg Runschke (1866-?). Hij werd geboren in Brieg (Silezië), Duitsland; tegenwoordig Brzeg, Polen. Hij was in zijn tijd een bekend tenor, componist, liedtekst- en toneelschrijver en dichter.



Blz 151 uit: Sachsens Gelehrte, Künstler und Schriftsteller in Wort und Bild. Nebst einem Anhang: "NichtSachsen". Herausgegeben und redigiert von Bruno Volger. Bruno Volger Verlagsbuchhandlung, Leipzig-Gohlis, 1907—1908. 280p. Collectie Stanford University Libraries, Stanford, California. Cat. nr. 94305.
https://archive.org/details/sachsensgelehrt00volggoog

Tot op heden is onduidelijk waar en wanneer Georg Runsky gestorven is. Zijn laatst bekende nieuwe oorspronkelijke publicatie stamt uit 1921 - daarna verschenen enkel herdrukken en uitvoeringen door derden van z'n werken.

Op 1 september 1920 tot 1 oktober 1931 is een Georg Runschke hoofd van de Evangelische Volksschule te Bielau (vanaf 1945 Bielawa in Polen), niet ver van Georg Runsky's geboorteplaats Brieg.¹

Hoewel er (nog) geen sluitend bewijs is dat deze Georg dezelfde persoon is als de dichter en componist Georg, is het zeer waarschijnlijk dat ze een en dezelfde zijn. Het is zeer denkbaar dat Runsky in 1920 het onzekere kustenaarsbestaaan verruilde voor het leraarschap, waardoor hij van een vast inkomen verzekerd was.

Of George Runschke als schoolhoofd in het harnas stierf of in 1931 op 65-jarige leeftijd met pensioen ging en van zijn oude dag kon genieten is (nog) onbekend.

naar boven

De ansichtkaart

Circa 1920 brengt de Berlijnse uitgeverij Felix Fliess deze ansichtkaart met een gedicht van Georg Runsky uit:

(formaat 9 x 14 cm; collectie Bart FM Droog)

Hetzelfde gedicht verscheen eerder in Runsky's dichtbundel Blüthen des Herzens (ca. 1906) onder de titel 'Habe geduld'. De Amerikaanse Duitstalige krant Hermanner Volksblatt (4 september 1908), de Oostenrijkse gazetten Neue Warte am Inn (23 januari 1909), Volksbote (3 maart 1911) en de Salzburgerwacht (6 juni 1913) drukten het vers af. In geen van deze krantenpublicaties was het gedicht ondertekend - wat vreemd is, ook voor die periode. Immers, al vanaf 1886 was internationale wetgeving ter bescherming van werken van letterkunde en kunst van kracht, middels de zogeheten Berner Conventie.

(klik op krantenkop voor pagina met gedicht; het staat in de rechtse kolom, midden)


(klik op krantenkop voor pagina met gedicht; het staat linksonder)

naar boven

Het 'Mutter'-gedicht wordt Runsky's bekendste gedicht. Tot op de dag van vandaag is het in omloop. Het wordt in het Duitstalige deel van de wereld opgedragen tijdens moederdag, gebruikt bij uitvaartdiensten, afgedrukt in rouwadvertenties en op rouwkaarten. Soms staat zijn naam als auteur vermeld, vaak niet. In 1938 werd het poëem - waarschijnlijk per ongeluk - toegeschreven aan Adolf Hitler. Dat zou in de 21ste eeuw nog tot de nodige verwarring leiden. Zie: Runsky - het Mutter-gedicht.


Kunst-Verlag Felix Fliess, circa 1920

Kunst-Verlag Felix Fliess (Berlin W 35 [omgeving Potsdamer Bahnhof]) bracht meerdere ansichtkaarten met gedichten uit. Een aantal van die kaarten bevatte gedichten uit Ein Buch aus Kindertagen van Max Gottheiner, dat in 1919 werd uitgebracht door 'Literatur-Verlag Felix Fließ' uit Hannover. In 1921 verscheen de 4de druk bij Gottheiner's Verlag[sanstalt] te Berlin-Schöneberg.



De ansichtkaarten met de teksten van Gottheiner, waarbij het oorspronkelijke boek duidelijk vermeld staat, lijken deels bedoeld als reclame voor dat boek. Ze zullen dus niet lang na 1919 gedrukt zijn - immers de 4de druk verscheen in 1921 bij een compeet andere uitgeverij dan Fließ/Fliess (Hannover/Berlijn). Nu vertoont het lettertype, het papier, de tweekleurendruk en de opmaak van deze ansichten grote gelijkenis met die van de Runsky-kaart. Wat er op wijst dat die in dezelfde tijd uitgebracht is als de Gottheiner kaarten. Die dus op circa 1920 gedateerd kunnen worden.

Er is nog een clue: op de Gottheiner-kaarten staat: "Vor Nachdruck gesetzlich geschützt', op de Runsky-kaart "Vor nachdruck gesetzl. geschützt". Deze formulering was vooral vóór 1918 in gebruik, daarna kwamen andere formulering in zwang. Uit de copyrightbepaling op deze kaarten kan opgemaakt worden dat ze niet lang na 1918 gedrukt zijn.

Uitgeverij Felix Fließ uit Hannover is hoogstwaarschijnlijk dezelfde uitgeverij als uitgeverij Felix Fliess uit Berlin; na de verhuizing naar de Duitse hoofdstad heeft de uitgever simpelweg de typisch Duitse 'ß' in de naam vervangen door het internationaal meer gangbare 'ss'. Overigens niet te verwarren met de eerst in 1925 opgerichte .

¹ Dr Rafał Brzeziński. Bielawa wczoraj i dziś = Langenbielau gestern und heute. Przekład = Übersetzung: Anna Węclewska. Miejska Biblioteka Publiczna, Bielawa, 2011.
http://www.mbp.bielawa.pl/index.php/11-historiabielaviana/aktualnocialbum/11-aktualnoci1
Berner Conventie 1886. Wet en regelgeving. Overheid.nl, Den Haag, 1971/1986.
http://wetten.overheid.nl/BWBV0003977/1986-01-30
Hermanner Volksblatt (Hermann, Missouri, USA), 4 september 1908
http://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn93060116/1908-09-04/ed-1/seq-1/ (rechtste kolom, midden)
Neue Warte am Inn (Braunau, Oostenrijk), 23 januari 1909
http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=nwi&datum=19090123&seite=1&zoom=33 (linksonder)
Ansichtkaart Georg Runsky. Collectie Bart FM Droog, Eenrum
Ansichtkaart Max Gottheiner.Ansichtkarten-Center, Eimeldingen (D), 2016
http://www.ansichtskarten-center.de/kunst-kultur-sonstiges/gedichtfelix-fliess-preissenkung
NN. De SS. NIOD, Amsterdam, [s.a.].
http://www.niod.nl/nl/ss-en-nederland-0

naar boven

Georg Runschke, Argentinië

Vanaf tenminste 1930 verblijft de op 17 januari 1893 te Berlijn geboren Georg Runschke, neef van Georg Runsky, in Argentinië. Hij is dat jaar betrokken bij de oprichting van Federación de Asociaciones Corales Alemanas del Río de la Plata / Deutsche Sängerbund am Río de la Plata. Hij is muzikaal leider van dit gezelschap. In 1943 viert hij z'n 50ste verjaardag in Argentinië.

Hij kreeg op jonge leeftijd muziekonderricht van zijn oom en bezocht het conservatorium van Offenbach.

Circa 1922 komt een nieuwe Georg Runschke ter wereld. Ook deze is muzikaal begaafd, actief in Argentinië, en is naar aller waarschijnlijkheid een zoon van de in 1893 geboren Georg Runschke.

Asociaciones Argentinas de Lengua Alemana / Argentinische Vereinigungen deutschsprachigen Ursprungs. Un aporte a la Responsabilidad Social / Ein Beitrag zur sozialen Verantwortung. Deutsch-Argentinische Industrie- und Handelskammer. Buenos Aires, 2007.
http://www.drlege.de/Aktivitaten_files/Argentinische_Vereinigungen_
deutschsprachigen_Ursprungs.pdf
NN. Georg Runschke. Zu seinem 50. Geburtstag”, Deutsche La Plata Zeitung, 17-1-1943.
Revista del Instituto de Investigación Musicológica Carlos Vega. Universidad Católica Argentina, Facultad de Artes y Ciencias Musicales, 1994. , Nummers 13-15


Bibliografie

Georg Runsky Blüthen des Herzens Gedichte A.W. Hellig, Bad Lauchstädt [circa 1906] 115p. Collectie Jaap van den Born, Nijmegen

Drukkerij/uitgeverij A.W. Hellig in Bad Lauchstädt bestond vanaf tenminste 1881. De datering van deze bundel is gebaseerd op het Karl Wilhelm August Georg Runschke-lemma in Sachsens Gelehrte, Künstler und Schriftsteller in Wort und Bild (1907/1908).

Georg Runsky. Die schönste Melodie: "Schon viele Melodien durchträllerten mein Ohr". Walzerlied für 1 Singst. m. Pfte. Mk 1,20. - Bearbeitung v. Moritz Peutschel. Mk 1,20. [Uitgever] André, Offenbach. Bladmuziek - beschreven in: Hofmeister. Musikalisch-literarischer Monatsbericht. November 1893, seite 499.

Georg Runsky. Mir thut Keiner was: "Weiss nicht, dass so viele Frauen". Heiteres Kostümcouplet für 1 Singst. m. Pfte. Mk 1. [Uitgever] Franz Dietrich, Leipzig. Bladmuziek - beschreven in: Hofmeister. Musikalisch-literarischer Monatsbericht. April 1894, seite 181.

George Runsky. Das goldene C. Operette. Première in Stadttheater Glogau (het huidige Glogów, Polen), 1894.

Georg Runsky (Dichtung und Composition). Weckt ihn nicht. Singst. Adolf Kunz, Berlin, [ca. 1895]. 1 bl. Ook in driebladige, ongedateerde, uitgave bij zelfde uitgeverij, met als titel en ondertitel: ''Weckt ihn nicht! Lied im Volkston mit Klavierbegleitung. In Österreichische Nationalbibliothek (ONb).

Georg Runsky. O du falscher August: " 's war im schönen Monat Mai". Kostüm-Couplet m. Pfte für 1 Dame. [Prijs] Mk 1. [Uitgever] Franz Dietrich, Leipzig. Bladmuziek - beschreven in: Hofmeister. Musikalisch-literarischer Monatsbericht. April 1897, seite 189.

Das Traubenfest. Opera. Componist: Anton Drexler. Libretto Georg Runsky, Pedro Antonío de Alarcón. 1899.

Georg Runsky. Hofprediger, Geigerfürst. Histor. Lustspiel. Circa 1906.

Georg Runsky. Der Rabe zu Merseburg. Histor. Schauspiel. Circa 1906.

Georg Runsky. Der Stadtmajor. Liederspiel. Circa 1906

Georg Runsky. Ein Herz, das sich nach Liebe sehnt. Gedicht. Julius Stern, Worms, [vóór 1907]. Bladmuziek met gedicht.

Georg Runsky [tekst]. Auto und Schimmel. Operette. Musik: Lena Stein-Schneider. [?}, [?], [circa 1912].

Alexander Sigmund Pordes-Milo; Georg Runsky Das fatale Ei. Fabelgroteske in 1 Akt. Musik von Walter Schütt. Jungdeutscher Verlag Kurt Fliegel, Berlin, 1913. 35p. In Deutsche Nationalbibliothek.

Herdrukt in: Robert Schumann. Genoveva. Oper in 5 Tln . Nach Tieck u. Hebbel / Pordes-Milo en Georg Runsky. Das fatale Ei . Fabelgroteske in 1 Tl. Musik von Walter Schütt. Für d. Rundfunk eingerichtet von Cornelis Bronsgeest. Funk-Dienst, Berlin, 1927. 55p. Sende-Spiele ; Jg. 4, H. 4. Cornelis Bronsgeest (1878-1957) was een Nederlandse, wereldberoemde bariton.http://www.401dutchdivas.nl/nl/baritons/322-cornelis-bronsgeest.html

Georg Runsky. Wie bei Kaisers. Volksstück mit Gesang in einem Akt. E. Bloch, Berlin, 1914. 32p. Eduard Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 392. In British Library (BL) en Deutsche Nationalbibliothek (DNb.

Georg Runsky. Die Kriegsmiete oder Die zwei Lebrechte. Schwank in einem Akt. 1914. 32p. Eduard Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 393. In BL en DNb. Schwank = klucht.

Georg Runsky. Kaiser Wilhelms Kriegsgeburtstag. Festschwank in einem Akt. E. Bloch, Berlin, [1914]. 40p. In BL (aldaar gedateerd op [1915]) en in DNb. Een werk met dezelfde titel, dezelfde uitgever en dezelfde omvang gedateerd [1916] bevindt zich ook in de DNb., in de reeks: Eduard Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 394.

Georg Runsky. Verlobung in Feindesland. Schwank aus dem Kriege in einem Akt. 1915. 20p. Eduard Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 396. In BL en DNb.

Georg Runsky. Die Schützengraben-Braut. Militärschwank m. Gesang in 1 Akt. E. Bloch, Berlin, [1916]. 44p. In DNb. Behoort tot: Ludwig Bloch's Militär-Festmappe für vaterländische Gedenktage, Soldatenfest und Kriegervereine. Bloch, Berlin.

Georg Runsky. Front- und Heim-Theater. Eine Bunter Abend von Vorträgen ... aus dem Weltkriege. E. Bloch, Berlin, [1918]. 40p. Spezialitäten-Theater; Nr. 9. In DNb.

Georg Runsky. Das Kriegskarnickel. Schwank in e. Akt. G. Danner, Mühlhausen i. Th., [1918]. 32p. Danner's Vereinstheater nr. 234. In DNb.

Georg Runsky. Alles fürs Vaterland. Schwank in 1 Akt. E. Bloch, Berlin, 1918. 40p. E. Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 399. In DNb.

Georg Runsky. Der Hamster-Jäger. Schwank in 1 Akt. E. Bloch, Berlin, 1918. 31p. Eduard Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 401. In DNb.

Georg Runsky. Sie wird nicht eifersüchtig. Lustspiel in 1 Akt. E. Bloch, Berlin, [1919]. 52p. E. Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 402. In DNb.

Georg Runsky. Liebesstrümpfe. Humorvolles Zwiegespräch für 1 Herrn und 1 Dame. Bloch, Berlin, [1919]. 2op. Ludwig Blochs Sammlung von Zwie- und Dreigesprächen; H. 53. In DNb.

Georg Runsky. Zwangseinmietung. Ein lustiges Zwiegespräch f. 1 Dame u. 1 Herrn. Bloch, Berlin, [1920]. 9p. Ludwig Blochs Sammlung von Zwie- und Dreigesprächen; H. 58. In DNb.

Eduard Linderer. Seifen-Fritze oder Blaue Augen. Posse mit Gesang in 1 Akt. Musik von Georg Runsky. Ed. Bloch, Berlin, 1920. 23p. Eduard Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 404. In DNb.

Guten Morgen, Herr Fischer. Operette in 1 Akt. Nach Lockroy von W. Friedrich. Musik von E. Stiegmann. Klavier-Ausz. bearb. von Georg Runsky. Bloch, Berlin, [1920]. 48p. Blochs Theater-Korrespondenz; Nr. 140. 18de druk. In DNb.

Georg Runsky. Der Kuss als Kegelpreis. Schwank in 1 Akt. O. Teich, Leipzig. [1920]. 18p. Teich's Vereinstheater Nr. 77.

Georg Runsky. Aus der Rococozeit. Gavotte Idyll' (komponiert von). P.Pabst Verlag, Leipzig, [ca. 1920]. Reclamezegel voor bladmuziekuitgave van dit werk. Bron: E-bay.

Georg Runsky. Rose und Knospe. Zwiegespräch f. 2 Damen zu verschiedenen festl. Gelegenheiten, (Weihnachten, Geburtstag, Hochzeit od. Konfirmation). Eduard Bloch, Berlin, 1921. 7p. Ludwig Blochs Sammlung von Zwie- und Dreigesprächen; H. 60. In DNb.

Georg Runsky. Amors Schelmenstücke. Lächerliche Hochzeits-Komödien. Neu bearb. u. durch neue Aufführgn erg. Eduard Bloch, Berlin, 1925. 88p. Polterabend und Hochzeit Bd. 2. 3de druk. eerste druk in ?

Helmuth Berndsen en Georg Runsky. Die Glucksreiterin. Operette in drei Akten. Musik: Ernst Smigelski. [S.a.]. Uitgezonden via Radio Hamburg , 26 augustus 1932. Vermeld in Radio Wien. Illustrierte Wochenschrift der österr. Radioverkehrs-A.G., Wien, 19-08-1932. Nummer 47, jrg. 8, blz.. 64.

naar boven

Onduidelijk of het bij G. Sédouard-Runsky om dezelfde auteur gaat (met een ander pseudoniem), of om iemand anders :

C. Sédouard. Schattenspiele. E. Bloch, Berlin. Omvang/formaat: "kl. 8" . Vermeld: Sédouard-Runsky, Georg. "Zugehörige Bände: 1 Publikation. 1. Schattenspiele / Abt. 2. Schattentheater mit Deklamation. [19]22, 5 Aufl. [In DNb] G. Sédouard-Runsky. Anleitung für Liebhaber-Bühnen, ihre Vorstellungen erfolgreich zu gestalten. Eduard Bloch, Berlin, 1922. 69p. 2de druk. In DNb. Auteursnaam zou voluit zijn: Georg Sédouard-Runsky. E. Sédouard. Zirkus Stolperbein . Anleitg zur Herstellg d. Zirkus-Manege u. Ausführg d. einzelnen Programm-Nrn nebst 11 Clown-Szenen. Eduard Bloch, Berlin, [19]25. 48p. Ulk-Bühne H. 42. 3de druk. In DNb. Als persoon verbonden met dit boek is door de DNb vermeld: Georg Sédouard-Runsky. E. Sédouard. Kartoffel-Komödien. Ed. Bloch, Berlin, [19]27. 136p. "Sonderdr. d. Abt. 3 aus Pantonium, Schattenspiele, Kartoffel-Komödien u. a. Gesellschaftsscherz." Als persoon verbonden met dit boek is door de DNb vermeld: Georg Sédouard-Runsky.

Geluidsdrager

Liebchen, heute Abend. Liebeslied. Text und Musik: Georg Runsky. Verlag Carl Lindström A.-G. 78 toeren plaat. [s.a]. In DNb.

naar boven

Bronnen

British Library, Londen
http://www.bl.uk/
Österreichische Nationalbibliothek, Wenen.
https://www.onb.ac.at/
ANNO. Historische Zeitungen und Zeitschriften. Österreichische Nationalbibliothek.
http://anno.onb.ac.at/
Delpher. Database of newspapers, magazins and books from the Netherlands, since the 15th Century. Contains over 60 milion pages.
http://www.delpher.nl/
Deutsche Nationalbibliothek, Frankfurt/Leipzig
http://www.dnb.de/
Hofmeister XIX. On-line, searchable version of the Hofmeister Monatsberichte for the years 1829-1900. Containing some 330,000 records of music publications.
http://www.hofmeister.rhul.ac.uk/2008/index.html
Richard Parillo. Opening night! Opera & Oratorio Premieres. [Database van ruim 38.000 opera- en oratoriumpremières, 1589-1995. Stanford University Libraries. Stanford California, USA).
http://operadata.stanford.edu/
Karin Ploog. ... Als die Noten laufen lernten... Geschichte und Geschichten der U-Musik bis 1945. Zweiter Teil. Komponisten - Librettisten - Texter aus Kabarett - Operette - revue - Film. Band 1.2. BoD - Books on Demand, Norderstedt, 2015. 684p.
Op Google Books.
ZEFYS Zeitungsinformationssystem. Staatsbibliotheek, Berlijn.
http://zefys.staatsbibliothek-berlin.de/

============
Mogelijk spoor:

Een Karl August Wilhelm Runschke was getrouwd met Klara Emma Siebert in Berlijn, tussen 1874-1920.
http://search.ancestry.com.au/cgi-bin/sse.dll?uidh=000&rank=1&new=
1&msT=1&gsln=Runschke&MSAV=1&cp=0&cpxt=0&catBucket=rstp
&sbo= t&gsbco=Sweden& noredir=true&gss=angs-c&gl=34&gst=&ghc=50