versie: 25 maart 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Voorspel 

2006 | 2007 | 2008 | 2013 | 2014 | 2015/2016

Door Jaap van den Born en Bart FM Droog, februari 2017

---

Het voorspel

2006

18 oktober 2006. Op een site voor amateurvertalers post Damen een Roemeenstalig gedicht, met de vraag of iemand dat voor hem wil vertalen. Dat gedicht en een vertaling verschijnen in 2016 op pagina 340 van Bloemen van het kwaad.

Op 5 november 2006 droeg Paul Damen tijdens een dichtersmiddag in Amsterdam gedichten voor die volgens hem van Stalin, Mao en Adolf Hitler zouden stammen. Een recensent merkte daarover op: "Een warrig maar geestig optreden van Paul Damen, die gedichten en fragmenten van gedichten voordroeg van dictators en massamoordenaars."¹

naar boven

2007

In het tijdschrift De Tweede Ronde staat in een voetnoot dit:

"Paul Damen die het idee voor publicatie leverde, werkt op dit moment aan een bundel gedichten van dictators zoals Nero, Stalin, Hitler, Mao en Mussolini, te verschijnen bij Uitgeverij Meulenhoff.”²

Dat boek, Bloemen van het kwaad, verschijnt uiteindelijk in 2016, bij uitgeverij Koppernik. Die uitgeverij wordt gerund door onder meer Bas Kraamer, in 2007 als redacteur werkzaam bij uitgeverij Meulenhoff.

naar boven

2008

Vervalst gedicht | Meer 'dictatorenpoëzie'

In 2008 verschijnt in Vrij Nederland een artikel van Rob Schouten dat in het licht van latere gebeurtenissen rond twee boeken beslist opmerkelijk genoemd mag worden:

---

Dooddoeners Non-fictie / Poëzie als oorlogsmisdaad Van het volgende gedicht, dat misschien niet zou misstaan in een bloemlezing van gedichten over de Eerste Wereldoorlog, zullen niet velen de auteur weten te noemen: Blauweiss und schwarzweissrot Ringsum der feinde heer, zahllos wie sand am meer der Franzmann, Russ und Britt, die kleinen kläffer mit. Und wir-in heisser schlacht wir gehalten fahnenwacht getreu bis in den tod blauweiss und schwarzweissrot. Millionen laufen sturm, und stürzen nich den turm sie schleppten helfer her, vom roten, gelben meer. Doch herrlich trotz und stark, die wacht an unserer mark, getreu bis in den tod blauweiss und schwarzweissrot Het is een in 1917 geschreven vers van de hand van Adolf Hitler, die niet alleen een vergeefse carrière als kunstschilder najoeg, maar zich ook bij tijd en wijle dichter waande. (...)

---

Dit vermeende Hitlergedichtfragment is exact hetzelfde als het door Paul Damen in Bloemen van het kwaad (2016) gepresenteerde dichtfragment, met exact dezelfde fouten: het achterwege laten van hoofdletters bij de zelfstandige naamwoorden.

Damen stelt dat hij dit aantrof in de in 2008 verschenen boeken 'Het lijf in slijk geplant en Europa Europa!, over dichters in de Eerste Wereldoorlog, van Geert Buelens. Damen maakt Buelens belachelijk omdat deze het niet als een vervalsing herkend had. Dat het zogenaamde Hitlervers alleen in Het lijf in slijk geplant staat, en Buelens verder niets over Hitler meldt dan dat het van zijn hand zou zijn, is van ondergeschikt belang: de versie die Buelens toont is in correct Duits geschreven, en niet in de verbasterde Schoutenversie.

Ergo: Damen heeft zijn versie van dit vers niet bij Buelens aangetroffen, maar bij Schouten, in Vrij Nederland.

Rob Schoutens VN-stuk verscheen vóór Buelens boeken het levenslicht zagen. Rob Schouten was door uitgeverij Ambo als vertaler betrokken bij Buelens Eerste Wereldoorlogpoëzieproject. Schoutens opmerking in VN, dat 'het volgende gedicht, dat misschien niet zou misstaan in een bloemlezing van gedichten over de Eerste Wereldoorlog', werd door zowel Geert Buelens als door medewerkers van de uitgeverij geïnterpreteerd als een hint het gedicht op te nemen.

Rob Schouten, 2009

Er was twijfel over de authenticiteit, maar na enig onderzoek (dat in 2008 niet zo grondig kon gebeuren als anno 2016) werd besloten het 'Blauweiss und schwarzweissrot'-gedicht toch op te nemen.³

Het is opmerkelijk dat Paul Damen met geen woord rept over deze VN-publicatie. Die hij moet kennen: hij heeft er immers zijn versie van 'Blauweiss und schwarzweissrot' uit gekopieerd.

naar boven

Meer 'dictatorenpoëzie''

Er zijn meer sterke aanwijzingen dat Damen zich gebaseerd op Rob Schoutens artikel uit 2008. Want wat schreef Schouten verder?

"Opvallend hoeveel dictators zich tot de poëzie geroepen voelen. Het rijtje spreekt tot de verbeelding: Hitler, Mao Zedong, Deng Xiao Ping, Stalin, Pol Pot, Saddam Hoessein, Kadaffi. Zij allen traden in zekere zin in de voetsporen van koning Salomon, die zich behalve als alleenheerser immers ook manifesteerde als dichter." (...) Het meest in het oog springende lid van deze gemeenschap van poëtische politici treedt deze dagen op in Den Haag: Radovan Karadzic, voormalig president van de Republika Srpska, daarnaast psychiater, alternatief arts en gepubliceerd en bekroond dichter. O ja, en oorlogs-misdadiger."

Rob Schouten. Dooddoeners. Vrij Nederland, 09-08-2008.
https://www.vn.nl/dooddoeners/

Van de negen mensen die Schouten hier (dus in 2008) noemt krijgen zeven uitvoerig aandacht in Damens boek (uit 2016). Twee van die zeven, Pol Pot en Gaddafi, staan nergens bekend als dichter: Schouten is hiervoor de bron.

Rob Schouten, 2017: "Gedichten van Gadaffi heb ik zelf onder ogen gekregen via een Libische student van me, die ze tijdens een workshop aan me liet zien en vertelde dat ze helemaal niet slecht waren (ik lees geen Arabisch natuurlijk)."^3a

Damen heeft deze gedichten - of ze nu wel of niet authentiek zouden zijn - echter nooit onder ogen gehad. In zijn boek presenteert hij tot gedichten verhakte prozateksten van de Libische dictator: zie Damen en Gaddafi.

Ook opvallend is dat Schouten zegt dat de dichtende dictatoren allemaal in de voetsporen van koning Salomon traden die zich "immers ook manifesteerde als dichter." Nee, dat deed Salomon niet: dat was zijn vader, David. Een merkwaardige vergissing - die Damen corrigeerde. Bij hem begint het dan ook allemaal bij koning David.^3aa

De overeenkomsten gaan nog verder. Schouten, 2008:

"Het verontrustende, goddelijke gemak om schoonheid en verderf met elkaar te verbinden, is natuurlijk niet nieuw in de dichtkunst, denk maar aan Baudelaires De bloemen van het kwaad, maar als de maker ook nog een gezocht oorlogsmisdadiger is, is er natuurlijk wel sprake van een belastende dimensie.

Bloemen van het kwaad, dictatorenpoëzie, Hitlergedicht met exact dezelfde fouten.... al in een publicatie uit 2008 genoemd? Curieus.

Alles wijst erop dat Damen voor zijn boek uit 2016 rijkelijk geput heeft uit Rob Schoutens Vrij Nederland-artikel uit 2008. Zonder bronvermelding. Daar is een bepaald woord voor. Een woord dat ook wel het P-woord wordt genoemd.

naar boven

2011

In 2011 neemt fotograaf Matthijs Immink een foto waarop Gabriël Kousbroek, Arthur van Amerongen en Paul Damen in de Amsterdamse kunstenaarssociëteit De Kring bijeen staan. Dit ogenschijnlijk nietszeggend samenzijn is van belang voor de slotfase van het voorspel, eind 2015/begin 2016. De foto, die hier wegens auteursrechtelijke beperkingen niet vertoond kan worden, is in het bezit van de samenstellers van dit dossier.⁴

naar boven

2013

In een aankondiging staat: "Paul Damen (...) schreef diverse boeken, waaronder: Bloemen van het kwaad, gedichten geschreven door dictators uit heden en verleden."

Dit tweeëneenhalf jaar vóór het boek verschijnt. Was er toen sprake van een boekcontract? Bij welke uitgeverij? In ieder geval niet bij Koppernik, die in juni 2013 nog niet actief was.

Bron: Joods op Zondag, 5 juni 2013
http://joodseomroep.ntr.nl/joods-op-zondag/

Er bestaat een op 7 oktober 2013 genomen foto, waarop Paul Damen, Gabriël Kousbroek en Bart Kraamer in kennelijke staat aan een tafeltje in hun stamkroeg De Pels (Huidenstraat 25, Amsterdam) zitten. Kousbroek zal in 2016 de vormgeving van Bloemen van het kwaad verzorgen, Kraamer is de latere uitgever van het boek. Ook deze foto is in het bezit van de samenstellers van dit dossier.⁵

Ook bestaat er een op 16 maart 2013 genomen selfie, waarop Gabriël, Kousbroek, Arthur van Amerongen en Paul Damen in kennelijke staat te zien zijn. Deze foto is eveneens in het bezit van de samenstellers van dit dossier.⁶

naar boven

2014

Paul Damen en Bart Kraamer staan op een in het café genomen groepsfoto en op een andere in het café geschoten plaatje.⁷ Ook staat hij op meerdere door Gabriël Kousbroek genomen foto's.⁸

naar boven

2015/2016 - de Portugal-connectie

In het dankwoord van Bloemen van het kwaad schrijft Paul Damen: "Mijn speciale dank gaat uit naar (...) Justine Albronda en Edwin Hagedoorn, in wiens ‘Herenhuis Portugal’ in Olhão, Portugal ik dit boek in de zomer van 2015 voltooide."

Dit verhaal wordt door Justine Albronda, een jeugdvriendin van Gabriël Kousbroek, die met haar partner een B&B runt, in een plaatsje op 6 kilometer afstand van de woonstee van Arthur van Amerongen, bevestigd.⁹ Maar of het klopt?

In de archieven van Buro ISBN, de organisatie die het International Standard Book Number aan Nederlandse boeken toekent, is te vinden dat Bloemen van het kwaad op 9 november 2015 zou verschijnen.¹⁰ Die maand van verschijning, november 2015, is ook terug te vinden op de Bloemen van het kwaadpagina van Bruna.nl.¹¹

Als Damen daadwerkelijk in de zomer van 2015 zijn boek voltooid zou hebben, dan had het na de oppervlakkige redactie met gemak op 9 november 2015 in de winkels kunnen liggen. Of, bij tegenslag, zou het tenminste nog vóór Sinterklaas 2015 verschenen zijn.

naar boven

Quod non

Het boek verscheen op 25 februari 2016, bijna drieëneenhalve maand na 9 november 2015. Welingelichte bronnen melden ons dat het boek pas in januari/februari 2016 voltooid werd - wat door de schrijver van het nawoord bevestigd wordt; deze schreef dat eerst in 2016.

Hoewel Paul Damen al jarenlang met zijn 'dicatorenverzen en de grotendeels geplagieerde vertalingen had rondgelopen, zijn de 'inleidende historische essays' grotendeels pas in de allerlaatste fase ontstaan.

Deze 'essays' heeft Paul Damen in grote haast in de laatste maanden voor de verschijning bij elkaar gecopypasted. Dat verklaart de vele onderlinge tegenstrijdigheden in die stukken. De tijd tussen de daadwerkelijke voltooiing -een zeer welingelichte bron meldt ons: begin februari 2016 - en de verschijningsdatum maakt ook duidelijk waarom het boek zo abominabel is geredigeerd: er was simpelweg geen tijd voor.

naar boven

De rol van Arthur van Amerongen

Het ‘Herenhuis Portugal’ in Olhão in de Algarve, dat Damen in zijn dankwoord vermeld als locatie waar in de zomer van 2015 het boek voltooid zou zijn - qua tijdsbepaling een overduidelijke leugen - ligt op een steenworp afstand van Moncarapacho, woonplaats van de met Damen bevriendde Arabist, romancier en Volkskrantcolumnist Arthur van Amerongen.



In kringen rond Paul Damen doet het hardnekkige gerucht de ronde dat Arthur van Amerongen als ghostcopypaster en -writer meegefröbeld zou hebben aan Bloemen van het kwaad. Desgevraagd laat Van Amerongen ons weten dat hier geen sprake van is, dat Paul Damen het boek "gans zelf" gemaakt heeft. Hij liet daarop volgen: "Ik heb de Arabische gedichten nagelezen."^11a

Nu bedankt Paul Damen achterin Bloemen van het kwaad een aantal mensen voor hun hulp bij de vertalingen (zie: Damens dank, of: het witwassen van plagiaat). Maar... Arthur van Amerongen wordt juist niét genoemd. Wat vreemd is, want hij is - op de dictators na - de bekendste persoon die op welke wijze dan ook met dit boek verbonden is. Het is nog vreemder, want Damen en hij zijn behoorlijk close. Foto links: Paul Damen en Arthur van Amerongen, 4 januari 2016, Portugal. Precies in de periode dat Damen écht zijn boek voltooide.

Dat blijkt uit vele foto's die op Facebook circuleren. Onder andere een foto genomen bij de presentatie van Van Amerongens boek Ik Arthur van Amerongen, 15 mei 2015¹² te Amsterdam, de 'Kringfoto' uit 2011⁴, de gezellige selfie uit 2013⁶ en de aanwezigheid van Paul Damen op Van Amerongens verjaardagsfeestje in Portugal, november 2016¹³.

Nog groter dan het raadsel waarom Van Amerongen ongenoemd blijft, is de vraag of deze bij het "nalezen" van Damens vertalingen uit het Arabisch zich niet heeft afgevraagd hoe Damen, die het Arabisch niet machtig is, überhaupt tot vertalingen wist te komen. Een vraag die Van Amerongen helaas niet wilde beantwoorden.

naar boven

---

Noten

¹Dichters in Helmers. Pluk de Nacht, [Amsterdam], 03-11-2006.
https://plukdenachtblog.wordpress.com/2006/11/03/mededeling/
Dichters in Helmens. De Contrabas, 07-11-2006.
http://www.decontrabas.com/dekleinezaal/ 2006/11/dichters_in_hel.html
² Meindert Burger, in een voetnoot bij een vertaald gedicht van Napoleon, in: De Tweede Ronde. Tijdschrift voor literatuur. Jaargang 28 (2007) 3 (herfst), 192 p. = Gekroonde hoofden-nummer.
http://bltvn.kb.nl/browse?lv=4&issue=BLTVN:ISSUE:1192601580
³ Geert Buelens in e-mail aan Bart FM Droog, 29-01-2017. Gezien het bewijsmateriaal in het online Bloemen van het kwaad-dossier erkent Buelens dat hij met de opname van het 'Blauweiss und schwarzweissrot'-gedicht een fout heeft gemaakt.
^{3a .} Rob Schouten, e-mail Bart FM Droog, 25-03-2017
^3aa Het opvoeren van verzen 'van' een mythische koning in een boek dat impliceert gedichten van dictators te presenteren is sowieso vreemd. Koning David zou rond het jaar 1000 v. Chr. geleefd hebben - áls hij een bestaand persoon is geweest. De oudste teksten in de Bijbel zouden tussen 600 en 500 v.Chr. te boek zijn gesteld vierhonderd jaar nádat David, áls deze al bestaan heeft, de 'verzen' gedeclameerd zou hebben. Mogelijk zijn alle vroege bijbelteksten eerst ca. 450 v.Chr. door Ezra bijeengebracht, en zou die datering aangehouden moeten worden.
Bronnen:
Mark Brown. Who wrote the bible, how old is it. Quora, 17-05-2016.
https://www.quora.com/Who-wrote-the-bible-how-old-is-it
Hendrik Spiering. De bijbel aan flarden. Over de datering van de bijbelboeken. "Grote delen van de boeken van Mozes bleken tijdens de Babylonische Ballingschap te zijn geschreven [597-536 v.Chr]." NRC Handelsblad, 23-10-2004.
https://www.nrc.nl/nieuws/2004/10/23/de-bijbel-aan-flarden-7707698-a435111
Dirk Vlasblom. Profs. Geen profeten. [Over datering bijbelteksten, n.a.v. verschijning Karel van Toorn. 'Scribal Culture and the Making of the hebrew Bible', Harvard University press, 2007]. NRC Handelsblad, 14-07-2007.
https://www.nrc.nl/nieuws/2007/07/14/profs-geen-profeten-11358777-a12670
Rob Schouten. Dooddoeners. Vrij Nederland, 09-08-2008.
https://www.vn.nl/dooddoeners/
Herman Amelink. Bijbelboeken zijn niet helemaal verzonnen. Interview met Bijbelonderzoeker Koert van Bekkum. NRC Handelsblad, 26-03-2011.
https://www.nrc.nl/nieuws/2011/03/26/bijbelboeken-zijn-niet-helemaal-verzonnen-12007433-a1016703
⁴ Archiefcode (AC): droog/dd/images/damen_kousbroek_amerongen_de_kring
_20_11_2011.jpg
⁵ AC: droog/dd/images/damen_de_pels_kraamer_07_10_2013.jpg
⁶ AC: droog/dd/images/damen_amerongen_kousbroek_16-03-2013.jpg
⁷ AC: droog/dd/images/damen-de_pels_2014_a-h_reisig.jpg
AC: droog/dd/images/damen_kraamer_2014.jpg
⁸ AC: droog/dd/images/damen_schaakbord_mussert
_2014_04_06_kousbroek.jpg
AC: droog/dd/images/damen_paulus_2014.jpg (d.d. 26 april 2014)
⁹ E-mail van Justine Albronda aan Bart FM Droog, 14-02-2017.
¹⁰ Basistitelinformatie ISBN/EAN: 9789492313065. Uitgever: Uitgeverij Koppernik BV. Hoofdtitel: Bloemen van het kwaad. NUR-code: 320 - Literaire non-fictie algemeen. Verschijningsdatum van dit ISBN: 09-11-2015. Titelbank, Buro ISBN.
https://www.titelbank.nl/
¹¹ Bruna.nl: Bloemen van het kwaad. Paperback. Verschenen: november 2015.
https://www.bruna.nl/boeken/bloemen-van-het-kwaad-9789492313065
^11a Arthur van Amerongen, Facebook Message aan Bart FM Droog, 17-02-2017
¹² AC: droog/dd/images/damen_kousbroek_15_05_2015_bibi_saelens.jpg
¹³ AC: droog/dd/images/damen_amerongen_portugal_2016_11_13.jpg

Foto Rob Schouten - still uit video: Dichter in de Buurt - Rob Schouten - Diamantstraat 130. 2009.
https://www.youtube.com/watch?v=MPXukR05EKA

naar boven