versie: 03 januari 2017 - beginpagina Droog


Bloemen van het kwaad

Dzjengiz Khan, de enge Engelsman

Twijfel | Qarachu | Bedrog |

Bronnen

Door Jaap van den Born en Bart FM Droog, januari 2017

---

Dzjengis Khan, de enge Engelsman

Alle gedichten in Bloemen van het kwaad zijn door Paul Damen vertaald uit de oorspronkelijke taal. Daaruit blijkt dat Dzjengis Khan een Engelsman was, want jawel, alle gedichten van hem in Damens boek zijn ontegenzeggelijk uit het Engels vertaald.



Daar zou je natuurlijk tegenin kunnen brengen dat er geen sprake is van gedichten van Dzjengis Khan in het boek.

Paul Damen legt in zijn inleiding uit dat het tweede gedicht geen gedicht is maar een wet, die door Dzjengis Khan poëtisch is vastgelegd in de beroemde Grote Yassah, zijn wetboek, alom bekend, die hij afdrukt in het Russisch, 'omdat die als eersten De Grote Wet ontsloten, en van het origineel niet alles in het Mongools is overgeleverd'.

'Niet alles'. Of dat origineel werkelijk bestaan heeft wordt sterk betwijfeld. Geen woord hierover bij Damen.

naar boven

'Doubt or outright dispute'

Er is een website, devoot gewijd aan Dzjengis Khan en vurig pleitend voor herinvoering van zijn Wetten en zelfs die geeft schoorvoetend toe:

"The work was written in the Uighur script that Chingis himself had introduced as the written language of the Mongols. It was written on scrolls that were bound in volumes, and kept in secret archives to which only the supreme ruler and his closest associates had access. (…) In all fairness, it must be mentioned that the absence of the physical Yasa has led a number of scholars to doubt or outright dispute that there has been something like a Great Yasa. Others, like George Vernadsky, have maintained that the Yasa was indeed a factual existence, which is also testified to by old sources. It is understandable that some might wrongly infer that the Yasa never has been, especially when it was a genuinely mystical work which even in Chingis Khan's time was a painstakingly guarded secret.  Still, it is a fact that there are no surviving copies of the Yasa [cursivering JvdB]. Hence the historian has to resort to fragments handed down to us from ancient writers such as the two Persians Juwaini and Rashid al-Din."

naar boven

Gelukkig is er nog iemand die er anders over denkt en daar zien we ook die Russen van Paul, die het ontsloten (of hier eigenlijk één Armeniër):

"In my opinion the Yasa as a whole can by no means be characterized as customary law. It was Mongol imperial law as formulated by Chingis-Khan; the Mongols themselves considered it in this light. For them it was the collected wisdom of the founder of their empire; and as we know they considered Chingis-Khan the divinely inspired Son of Heaven. The Armenian historian Grigor of Akanc compiled his story of the origin of the Yasa on the basis of what he heard from the Mongols. While it cannot be considered accurate in details, it renders adequately the spirit of the Mongol attitude toward Chingis-Khan and his lifework." (George Vernadsky in The Mongols and Russia, Yale University Press, 1953, pag. 100)."

Met andere woorden: het is geen volksoverlevering, maar echt, want de mensen die geloven dat het echt is, zeggen dat zelf.

naar boven

Paul heeft, naar eigen zeggen – en daarin geloof ik hem wel - heel veel boeken doorgelezen voor zijn doorwrochte meesterwerk. En een daarvan weet ik wel te noemen: Genghis Khan, his life and legacy, van Paul Ratchnevsky.

Paul Damen schrijft in zijn inleiding (zonder bronvermelding):

"Maar door misbruik van de qarachu, zoals de lokale jenever heette, konden Mongolen ook hun paard, kuddes en naasten verliezen en zichzelf veroordelen tot een zwerversbestaan. Dzjengis zag scherp hoe 'alcohol een even grote invloed heeft op goede én kwade mensen, zonder aanziens des persoons. Het verdooft de zintuigen en de ledematen, de handen verliezen het vermogen om iets stevig vast te pakken, ledematen bewegen onwillekeurig en onvast, en de geest kan niet meer goed nadenken.' Maar, stelt zijn wetsartikel nuchter vast: vindt maar eens iemand die niet drinkt"

En Paul gaat verder met zijn verhaal.

naar boven

Qarachu

Dat is letterlijk overgenomen uit Genghis Khan: His Life and Legacy, waarbij de sukkel qarachu, de naam voor het gewone volk, met hun jenever verwisselde en van een verwijzing een citaat maakt, zoals je hieronder kunt lezen, maar hij vat in zijn plagiaat de laatste regels zeer bewust onjuist samen: de andere Paul is uitgebreider, en nu wordt het onthullend:

"Chingis was aware of the consequences of alcoholism. The commoners (qarachu) drank away their horses, their herds and became beggars. One of Chingis' bilik (sayings) stated that alcoholic drink intoxicated the good and the bad to the same extent, without respect for position and character; it numbed the senses and the limbs; hands lost their ability to grasp properly, limbs their ability to move, the mind the ability to think sensibly. Chingis, a student of human nature, was, however, realistic in formulating his command for moderation: 'If there is no means to prevent drunkenness, a man may become drunk thrice a month; if he oversteps this limit he makes himself guilty of a punishable offence. If he is drunk only twice a month, that is better - if only once, that is more praiseworthy. What could be better than that he should not  drink at all? But where shall we find a man who never drinks? If, however, such a man is found, he deserves every respect.'"  [cursivering van JvdB]

Kwade opzet

Als ik de gecursiveerde tekst nu eens in stukken knip en onder elkaar zet, krijg je dit:

'If there is no means to prevent drunkenness, a man may become drunk thrice a month; if he oversteps this limit he makes himself guilty of a punishable offence. If he is drunk only twice a month, that is better - if only once, that is more praiseworthy. What could be better than that he should not  drink at all? But where shall we find a man who never drinks? If, however, such a man is found, he deserves every respect

wat dan weer zo'n wonderlijke overeenkomst oplevert met de door Paul Damen zogenaamd uit de oorspronkelijke taal vertaalde tekst:

Grote Wet Als het onmogelijk is de drank te laten staan, mag een man driemaal per maand dronken worden. Als hij dat meer dan driemaal doet, is dat een strafbaar feit. Beter is slechts tweemaal per maand dronken te worden, en een keer per maand is helemaal prijzenswaardig; en wie kan beter zijn dan die helemaal niet drinkt? Maar ja, waar vind je iemand die nooit drinkt? Vond men zo'n man, het hoogste respect was hem waardig.

Dit is overduidelijk kwade opzet en bedrog.

naar boven

Maar hij heeft meer gelezen, The Secret History of the Mongols bijvoorbeeld, in de vertaling van Urgunge Onon. En van anderen. Hij heeft gezellig gewinkeld (er zijn meer dan genoeg vertalingen in het Engels op internet als complete boeken te downloaden).

The Secret History of the Mongols is een verhalende Mongoolse kroniek uit de dertiende eeuw, maar zeer zeker niet door Dzjengis Khan geschreven. Dat staat vast.

Er wordt wel uitgebreid over hem verhaald en hij wordt sprekend opgevoerd, maar dat wordt elke herdersjongen in het verhaal ook, en allemaal in mooie, in sommige vertalingen onder elkaar geplaatste, bloemrijke zinnen.

naar boven

De geur van moedwillig bedrog

Dit als poëzie van Dzjengis Khan verkopen riekt naar moedwillig bedrog.
Paul Damen zegt in zijn inleiding, waar hij net uitgebreid over De Geheime Geschiedenis van de Mongolen heeft gesproken en dus wéét dat het hier geen gedicht van Dzjengis Khan betreft:

"Zelf wist hij met moeite te ontsnappen, waarvan hij in het hier als eerste vertaalde gedicht verslag doet. Het is hier afgedrukt in fonetisch Mongools omdat onze wes­ terse computers dat lettertype nauwelijks pakken".

Om het daarna letterlijk te vertalen uit het Engels.
Niks 'Ik wilde alles zelf doen, want die vertalers maken er vaak een potje van':¹

Versie van Urgunge Onon	Versie van Paul Damen
'Because mother Qo'aqchin hears like a weasel and sees like an ermine, she saved my life. On the dotted tracks, I followed the deer trails. I made a yurt of willow. I climbed Burqan. On Burqan-qaldun, my life was like that of a louse. I managed to flee. My only life was spared. With only one horse I followed the elk trails. I made a yurt of twigs. I climbed Qaldun. On Qaldun-burqan, my life was like that of a swallow. I was protected.'	Omdat grootmoeder Hohchin haar gehoor is als een wezel maar kan kijken als een hermelijn, heb ik het vege lijf gered. Alleen, met een enkel met een teugel ingehouden paard volgde ik de hertenpaden, van wilgentakken mijn yurt makend beklom ik de berg Burkhan. Op de goddelijke Burkhan Khaldun was mijn leven nietig als een luis, maar ik slaagde te vluchten! mijn leven reddend met dat ene paard. Alleen ging ik over elandenpaden, van twijgen mijn yurt makend, beklom ik de berg Khaldun! Maar op die Khaldun wist ik te overleven, als een zwaluw was ik beschermd!

Bijna hetzelfde, maar opvallend is de extra regel over dat met een teugel ingehouden paard. Hij hield een schuin oog gericht op andere vertalingen, zoals die van Francis Woodman Cleaves, waarin de zwaluw een sprinkhaan is, maar die wel die teugel heeft. Evenals C.R. Bawden. Maar die wijkt nog verder af, de sprinkhaan is hier tot insect verworden.

Zie: vier vertaalde versies van deze tekst naast elkaar.

Dit is waarschijnlijk een van zijn eerste vertalingen uit het Oosten, waar hij nog de moeite nam verschillende vertalingen naast elkaar te leggen om zijn eigen vertaling in elkaar te fröbelen.

naar boven

In interviews

In interviews vertelt hij dat hij na Hitler de andere Grote Dictators wilde verzamelen, waarbij figuren als Napoleon en Dzjengis Khan bovenaan het lijstje stonden.

Om het boek vol te krijgen zijn anderen er met de haren bijgesleept. En na al dat werk aan Dzjengis vond hij het blijkbaar teveel moeite en pakte de eerste internetvondst als voorbeeld.

Zie Mao en Süleyman bijvoorbeeld.

Hoe hij het ook bijeengesprokkeld heeft: het eerste hier behandelde 'gedicht' was duidelijk bewust en verdoezeld plagiaat en van de tweede wist hij dat het geen gedicht van Dzjengis Khan was, want in alle boeken met die vertaling komt uitgebreid aan de orde dat niemand weet wie de auteurs waren en dat het na de dood van Dzjengis Khan geschreven is.

naar boven

---

Bronnen

Portret van: 25 Interesting Facts About Genghis Khan and Mongols. KickassFacts. Fact Encyclopedia. 2016.
http://www.kickassfacts.com/25-interesting-facts-about-genghis-khan-and-mongols/

Paul Ratchnevsky. Genghis Khan. His Life and Legacy. Wiley-Blackwell, 1993

George Vernadsky. The Mongols and Russia. Yale University Press, 1953.
http://www.coldsiberia.org/webdoc9.htm#On%20the%20use%20and%
20abuse%20of%20alcohol%20and%20drugs

Francis Woodman Cleaves. The Secret History of the Mongols. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, Londen, (1982)
http://altaica.ru/SECRET/cleaves_shI.pdf

Urgunge Onon. The Secret History of the Mongols. RoutledgeCurzon, Abingdon, 2001.
 https://jigjids.files.wordpress.com/2011/05/the_secret_history_of_the_mongols
_the_life_and_ times_of_chinggis_khan1.pdf

C.R. Bawden Mongolian Literature Anthology, Kegan Paul Limited, London, 2003.
https://books.google.nl/books?id=RVrYAQAAQBAJ&pg=PA20&lpg=PA20&dq=%E2%80%98
Because+mother+Qo%E2%80%99aqchin+hears+like+a+weasel&source=bl&ots=VVpCkWsKo
9&sig=RTmvVkEx8hP06uBYbY__rGBBKrM&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwiyluLAiqLRAhWG
CBoKHfMxAxcQ6AEIGjAA#v=onepage&q=%E2%80%98Because%20mother%20Qo%E2%
80%99aqchin%20hears%20like%20a%20weasel&f=true

Paul Damen. Bloemen van het kwaad. Koppernik, Amsterdam, 2016.

naar boven

---

Noot

¹ Wout van Gils. De poëzie van de grootste dictators ter wereld. Interview met Paul Damen. Vice.com, 03-03-2016
https://www.vice.com/nl/article/de-pozie-van-de-grootste-dictators-ter-wereld-489
Wout van Gils: "Was het niet gewoon makkelijker om er meteen vertalers bij te halen?"
Paul Damen: "Nee, dat vond ik toch een beetje een slappe vertoning, want ik wilde alles zelf gedaan hebben. Vertalers maken er vaak ook een potje van: een heleboel vertalingen, zoals die uit het Chinees van Mao, daar klopt geen kut van. Dus ik wilde liever alles zelf vertalen, en het dan achteraf laten nakijken."

naar boven